Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Wyobraźniaakwatyczna
MłodejPolski.Przezwyciężeniepesymizmu,którenastąpiokołoroku1900,
przyniesiezsobązmianytakżewdziedziniemetaforykiakwatycznej.Nie
znajdzietojużodbiciawtwórczościTetmajera12.Jegotatrzańskiekrajobrazy13
(PrzyMorskimOku,Ciemnosmreczyńskistawiinne)przedstawiająniezmien-
nienmartwąwodęwśródnocnejciemnoty”(T229),nciemnyicichystaw”
(T499)isąnieukrywanąrefleksjąnadśmiercią.nWodacicha,wodaposępna,
wodauśpiona,wodaniezgłębiona–otopouczenia,jakichudzielamateria
wiodącmyślkuśmierci”–pisałBachelard14.DlaTetmajeranawetnmorza
lazurświetlistyizłoty”(T456)zwierszaNadmorzemłączysięznieopuszcza-
jącymduszynastrojemsmutku.Wdrugimutworzepodtymsamymtytułem
(T836)widaćjeszczewyraźniej,żetoniepejzażwywołujeokreślonestany
uczuciowe,alepsychikazabarwiakrajobrazswojąnieodstępnąmelancholią.
Deszcz,którywwielukulturachbyłsymbolemżycia,regeneracjiipłodno-
ści15,odgrywałwpoezjiMłodejPolskirolęobrazowegoodpowiednikanastro-
jusmutkunajczęściejłagodnegoibezprzyczynowego,jakwznanymichętnie
tłumaczonymIlpleuredansmoncoeurVerlaine’a.
Deszczpłacze,codajepodstawęzarównodopsychizacjikrajobrazu,jak
idozabiegówdźwiękonaśladowczychoddającychjegomonotonnyrytm.
NajbardziejznanymprzykłademjesttuoczywiścieDeszczjesiennyStala.
RównieprzygnębiającaatmosferapanujewwierszuJózefaJedliczaSłota:
Szarasłotajesienna!...Wgnijącymogródku
Faladeszczu,zbłąkanawchłodzie,
gorzkoszlocha–
Pochorychkwiatachdepceciężkioparsmutku...16
SłotaLeopoldaStalaoddajenastrójdeszczowegomiejskiegodnia.Wpół-
śnie,półjawiewznużonejwyobraźnipojawiasięgroteskowyobraz.Jakpisze
Podraza-Kwiatkowska:npejzaż[...]wyłanianiejakozsiebieemanacjęnastroju.
Jestniąpostaćpotworka-topielczyka”17.Symboliczneuosobieniesmutku,za-
kwefionapostaćkobieca,ukazujesięwwierszuRolicza-LiederaWidokdesz-
czowy.Tutakże,jakutyluinnychpoetów,deszczpłacze:
12M.Podraza-Kwiatkowska(„Wędrowiecprzezpustkiwieczyste”,nŻycieLiterackie”1968,nr24)
zwracauwagęnazwiązekmotywupustkizestanamidepresyjnymiipoczuciemosamotnieniapoety.
13Zob.J.Kolbuszewski,PoetyckieTatryKazimierzaPrzerwy-Tetmajera[w:]tegoż,Tatrywliteraturze
polskiej1805–1939,Kraków1982.
14G.Bachelard,dz.cyt.,s.145.
15Zob.M.Eliade,Traktatohistoriireligii,tłum.J.Wierusz-Kowalski,Warszawa1966,s.96,171.
16J.Jedlicz,NieznanemuBogu,Warszawa1912,s.8.
17M.Podraza-Kwiatkowska,„Posta攜,s.142.
18
