Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Wyobraźniaakwatyczna
bynajbardziejoddalone,najtajniejszeecho,błyśnieprzeczuciegdybyodbiciebladej
gwiazdywrozkipieniuciemnychfal.Alerzadko,rzadkoroztwierasiętagłębiaprzed
oczymaczłowieka;ślizgamysiędalejpocienkiejskorupcelodu,podktórymspoczywa
mistycznemaretenebrarum,iniezważamynatejakieśdalekie,aniepojętewspomnie-
niaiprzeczucia,cogdybycieniezamorskichcyprysówposzklistejpowierzchninaszej
świadomościsięprześlizgną26.
IMaeterlinck,iPrzybyszewskisięgnęlidozakorzenionegowwyobraźniar-
chetypumorza,którejest,jakzauważaWojciechGutowskiwswojejcennej
pracyCzteryobrazymorza,nsynonimemtajemnicy,tego,conieświadome”27.
Archetyptenwykraczapozagraniceepokiiliteraturypolskiej.Bachelardpisze:
Uwielupoetówpojawiasiętakżeimaginacyjnemorze,którewchłonęłowsiebie
Noc.ToMorzeCiemności–Maretenebrarum,gdziestarożytniżeglarzeumiejsco-
wiliraczejswójlękniżdoświadczenie28.
BohaterwierszaLeopoldaStalaPoszukiwacztajemnicyodważniepodej-
mujepenetracjęwłasnejpodświadomości:
[...]jestbratemsłońca,którewwódciemnotę
Nadnozapuszczasiecieswychpromienizłote,
Bywyłowićzkażdegomorzajenosiebie.
(S756)
Winnymjegowierszupodmiotlirycznymówi:
26S.Przybyszewski,O„nową”sztukę[w:]ProgramyidyskusjeliterackieokresuMłodejPolski,oprac.
M.Podraza-Kwiatkowska,wyd.2,rozszerzone,Wrocław1977,s.401–402.
27W
.Gutowski,Czteryobrazymorza,(Wkręguwyobraźnimłodopolskiej),nActaUniversitatisNicolai
Copernici”,FilologiaPolska,t.17(1979),s.35–56.Por.też:W
.Gutowski,Pasjewyobraźni.Szkiceoliteratu-
rzeromantyzmuiMłodejPolski,Toruń1991.Tytułoweczteryobrazymorzawyróżnioneprzezautorato:1)
figurazwiązkówczłowiekazeświatem;2)synonimtajemnicy,tego,conieświadome;3)potęga,mocżywiołu–
synonimabsolutnejniezawisłości,swobodyetycznejipoznawczej;4)morzekatastroficzne.Trzeciagrupa
symbolicznychznaczeńzwiązanychzmorzemznajdzieswojemiejscewostatnimrozdzialeniniejszejpracy.
Pozostałe,dającesięutożsamićzpejzażemwewnętrznym,mieszcząsięwkręguzagadnieńtegorozdziału.
28G.Bachelard,L’Eauetlesrêves,Paris1963,s.138.BadaczmiałtunamyśliE.A.Poego.Należałoby
więcprzypomniećinnego,równieszalonegowizjonera,którywcześniezwróciłuwagęBachelardaswo-
imnieukrywanymokrucieństwem.Prekursornadrealizmu,Lautréamont,wPieśniachMaldorora(Pieśni
MaldororaiPoezje,tłum.M.Żurowski,Warszawa1976,s.61),wefragmenciegłoszącympochwałę
morza,piszem.in.:nStaryoceanie,mimodoskonałościswoichmetodludzieniezdołalijeszczezapomocą
danychimprzeznaukęprzyrządówzmierzyćprzepastnejgłębitwoichotchłani[...].Częstozadawałemso-
biepytanie,cojestłatwiejszedozmierzenia:głębiaoceanuczygłębiasercaludzkiego[...].Jeżelidoświad-
czenietrzydziestulatżyciamożedopewnegostopniaprzechylićszalęnajednąlubdrugąstronę,wolnomi
powiedzieć,żeoceanniemożewtejkwestii,mimoswejgłębi,rywalizowaćzgłębinamisercaludzkiego”.
22
