Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
RomanDmowski
kolebkęPolski,Poznań,przezPomorzewracamydoBałtyku,łączysięwreszcieznów
zPolskąziemiaśląska,którąutraciliśmyprzedpółtysiącemlatzgórą,aktórapolską
pozostała…Wciąguswegowiekowegozmaganiasięzzachodnimsąsiademniemiała
PolskatakiejchwiliodKazimierzaJagiellończyka,oddrugiegoPokojuToruńskiego.
Zapomniałemwówczasorzeczachiludziachmałych,osporachiutarczkach
codziennych,omarnychambicjachimarnychintrygach,którestawałynadrodze
wdążeniudowielkiegocelu-myślbiegłapowielkichszlakachdziejowych,sięgała
wodległąprzeszłość,szukałaodpowiedzinazagadnieniaprzyszłegobytupaństwa
inarodu.
Ajednakniemożnabyłozamykaćoczunafakt,żeśmyosiągnęlitylkopołowiczne
rozstrzygnięciekwestjinaszegorozgraniczeniazNiemcami.Tenprojekttraktatu,
oddającynamcałąprawieczęśćŚląska,którejmieliśmyceliprawożądać,niewielkie
względniewyłomyrobiącywnależnejnamzachodniejgranicyPoznańskiegoiPomorza
-przezustanowieniewolnegomiastaGdańskaizgóryskazanychwdanychwarun-
kachnaprzegranąplebiscytówwKwidzynieinaMazurach,przezpozostawienietym
sposobemwrękachNiemiecokrojonychniecoprzyujściuNiemna,apowiększonych
nazachodziePrusWschodnich,wytwarzałdlanaszegopaństwapołożeniebardzo
trudne.Nieosiągnęliśmytego,doczegośmydążyli,cośmyuważalizakoniecznedla
bezpieczeństwaPolski,dlajejpomyślnegorozwoju,dlautrwaleniajejniezawisłego
bytu-idoczegomieliśmyprawo.Toprawoprzyznaćbynammusiałkażdybezstronny,
głębiejpatrzącymążstanu-zaprzeczyłagonampolityka,przeciwnam,anakorzyść
Niemiecświadomiepracująca,posiłkującasięargumentamipłytkiegodoktrynerstwa.
Tylewpoprzednichczęściachtejpracymówiłemosprawienaszychgranicza-
chodnich,oznaczeniudlaPolskiziemprzezniąobjętych,żetuniemampotrzebynic
dodawaćdlaunaocznieniawartościtego,cośmywtymtraktaciezdobywaliicośmy
tracili.Czymożnabyłowistniejącychwarunkachosiągnąćwięcej?Jeżelimowaowalce
nasamejkonferencji,wwarunkach,wktórychsięonaodbywała,tomożesięmylę,ale
sądzę,żenie.Natomiastjestemprzekonany,żegdybyśmybyliinaczejprzygotowalisię
przedwojną,lepiej,zwiększymwysiłkiem,zwiększąjednościąwysiłkupoprowadzili
nasząsprawępodczaswojny,wynikbyłbybezporównaniawiększy.
Dotegomomentubioręcałkowitąodpowiedzialnośćzapolitykępolską.Jeżeli
niedośćpomyślnerozwiązanietejwielkiejdlanaszegobytupaństwowegokwestji
ziemzachodnichpochodziwtejczyinnejmierzeznaszejnieumiejętności,czyzanie-
dbania-japrzedewszystkiemjestemzatoodpowiedzialny.Czyjakokierowniktej
politykiprzedwojnąiwpierwszymokresiewojny,czypóźniej,jakoprzewodniczący
KomitetuNarodowegowParyżu,czywreszcie,jakopierwszy,aprzezdłuższyczas
jedynydelegatpolskinaKonferencjiPokojowej-przezcałyczasodpowiedzialnośćna
siebiebrałemipowiększałemprzezto,starałemsięniedopuścić,ażebycokolwiek
znaszejstronybyłorobionewbrewmojejwoli,wbrewtemu,couważałemzadobre.
Całeżyciebyłemprzeciwnikiemodpowiedzialnościzbiorowej,działaniawten
sposób,żenigdydobrzeniewiadomo,ktojestwinienzłemu.Uważałem,żezakażdą