Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
amerykańskimambasadoremwMoskwieWilliamemA.Harrimanemzjednejstrony
iczłonkamiTymczasowegoRząduwWarszawieorazStanisławemMikołajczykiem
iinnymidemokratycznymidziałaczamizPolskiizagranicyzdrugiejstrony[34].
UstaleniawJałciedotyczącePolskibyłydyplomatycznymsukcesemStalina.
WPolsceuznanezostałyprzezwiększośćspołeczeństwazaklęskęnarodowych
aspiracji.RządRPwLondyniestwierdziłwopublikowanym13lutego
1945r.oświadczeniu,że„decyzjekonferencjiTrzechdotyczącePolskiniemogąbyć
uznaneprzezRządPolskiiniemogąobowiązywaćNaroduPolskiego”.Jaknapisał
AndrzejGarlicki,„JałtastałasięsymbolemzdradyPolskiprzezjejzachodnich
sojuszników”[35].Jestrzecząznamienną,żezarównoAmerykanie,jakiBrytyjczycy
wyrażalizadowoleniezrozwiązańprzyjętychwJałciewsprawie
polskiej[36].ZsatysfakcjąprzyjąłtorozwiązanierównieżRządTymczasowy
RPurzędującyjużwWarszawie,przekonany,żeoznaczająonezapowiedź
stopniowejmarginalizacjirząduRPnawychodźstwie[37].
StalinniemiałzamiarudotrzymaćprzyjętychwJałciezobowiązańdotyczących
utworzeniaTymczasowegoRząduJednościNarodowejiniezamierzałwprowadzać
doistniejącegowPolsceRząduTymczasowegodziałaczyniepodległościowych
zkrajuizagranicy.AresztowanieiuwięzienieprzezRosjanwmarcu
1945r.szesnastuprzywódcówpolskiegopaństwapodziemnegomiało
prawdopodobnienaceluwyeliminowanieichjakoewentualnychkandydatów
donowegorządu.
JakpiszeHenryKissinger,„wkwietniu1945r.,wdwamiesiącepoJałcie,Stalin
jużjawniełamałDeklaracjęJałtańskąwsprawieEuropy,szczególniewodniesieniu
doPolski”[38].Chodziłooto,żeStalinniegodziłsięnawłączeniedoTymczasowego
RząduJednościNarodowejżadnegozczłonkówpolskiegorząduemigracyjnego
wLondynie.Jakwynikałozlistuprzesłanego5maja1945r.przezStalina
doChurchilla,niesatysfakcjonowałogo,żeproponowanedorząduosobynie
reprezentują„stanowiskazasadniczoantyradzieckiego”lubżewyłączonezostaną
osoby„krańcowonieprzyjaznewobecRosji”.Stalinowichodziłowyłącznieoosoby,
„którewykazywałysięaktywnieprzyjaźniąwobecZwiązkuRadzieckiegoiktóre
gotoweuczciwieiszczerzewspółpracowaćzZSRR”[39].
Ostatecznie,wskutekinterwencjiChurchillawmaju1945r.,Stalinzgodziłsię
naudziałwTRJNStanisławaMikołajczyka,byłegopremierarząduemigracyjnego
wLondyniepotym,jakpubliczniezłożyłondeklarację,żeakceptujedecyzje
jałtańskiedotyczącePolski.Jakpisano8maja1945r.wartykulewstępnym
francuskiegodziennika„LeMonde”,„Mikołajczykstawiałwarunkiprzedakceptacją
[udziałuwrządzie].Chciałmiećgwarancje,żebędziemógłswobodniedziałać
wrządzie.Ogólnierzeczbiorąc,pragnąłprzedpodjęciemdecyzjiuzyskaćpoważne
zapewnienie,żenowaPolskabędzienaprawdędemokratycznainiezależna,ibędą
mogłysięwniejodbyćwolnewybory”.OczekiwaniaMikołajczyka,któreodnotował
„LeMonde”,świadcząotym,jakmałowiarygodnewoczachpolskichdemokratów
idemokratycznejEuropybyłyjużwdniukapitulacjiNiemiecpodjęteprzezStalina