Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
połowyXXstulecia(sztukakonceptualna,multimedialna,
hipermedialna,partycypacyjnaczyinteraktywna),to
jednakprzedmiotowośćniezostałazdyskredytowana15.
Cowięcej,zdecydowanawiększośćtego,cowiążemy
zesztukamiplastycznymiiwizualnymi,niewyłączając
propozycjinajnowszych,wtymcałasztukaprzeszłości,
macharakterprzedmiotowy.Następstwategoodnaj-
dziemytakżewzwyczajowymdladyskursuhistoriisztuki
iestetykirozumieniumediówwkategoriachgatunków
artystycznych,wspartychnaDontologiirzeczy,przed-
miotu,przestrzeni,statyczności”16.Wefekcieokreśloność
wytworówartystycznych(np.gatunkową,stylistyczną,
typologiczną,rodzajowąitp.)wistotnymstopniudetermi-
nujefizycznośćiprzejawiającesiępoprzeznią,utrwalone
wtworzywiewłasnościformalne,kształtowanewdome-
nieestetycznychsporów,poetyk,regulacjiitechnicznych
środkówwykonawstwa.Wmateriidostrzeżononiezbęd-
nośćfundamentuucieleśniającegoideęisenssztuki.
Uznającponadto,żeDsprawdzasię(wniej)działanie
inwencyjneprzekształcającekoniecznecechyprzeszkody
[opórsubstancji,tworzywa,związanyzrealizacjątwór-
czegozamiaru–R.S.]wprawadzieła”17,uczynionozniej
takżepolespecjalistycznychdywagacjiianaliz,między
innyminagruncieestetykiformatywności18.Nawiasem
mówiąc,chociażDobiektywnecechy(wytworówsztuki)
pozostająinterpretacyjnielabilnewsposóbniespotykany
gdzieindziejwnaturze”19,toniezmieniatofaktu,
żedziełatoprzedewszystkimDucieleśnionefizyczne
bytyopochodzeniukulturowym”20.
Podrugie:ustrukturowanieformalno-ekspre-
syjne.Elementtoważny,wymagawięcniecouwagi.
Taniekwestionowananiegdyśwłasnośćsztukiwnatu-
ralnysposóbwiążesięzarównozDtwórczościąoficjalną”,
jakizeDsztukąludową”.Niezależnieodrodzajowejczy
gatunkowejspecyfiki,niezależnieodkonwencjonalnych
istylistycznychreorganizacjiustrukturowanieuchodziło
iuchodzi(zwyjątkiemniektórychnurtówtwórczości
najnowszej)zakonstytuującysztukęestetycznyniezmien-
nik21.Wformieczasownikowej(interpretowanejjako
proces)czynnośćstrukturowania(formalno-plastycznego
kształtowania)a)wiązałasięzinterweniującymdziała-
niemtwórcy,któreorganizowałostronęformalno-mate-
rialnąwytworu,nadającmuwłasnościcharakterystyczne
dlaprzedmiotówartystycznych;b)zwyczajowoprzebie-
gałazgodniezobowiązującymiwdanejczasoprzestrzeni
normamiestetycznymiizasadamiwykonawstwa.
Natomiastwformachrzeczownikaodczasownikowego
(ustrukturowanie)iprzymiotnikowej(ustrukturowany),
jakokonsekwencjaiefektaktywnościartysty,ustrukturo-
wanieoznaczałoc)kluczowąwłasnośćdzieła,splotcech
Duchwytnychwmateriiikompozycji”,stanowiących
przesłankiokreślonościiwyjątkowościobiektu.Dzieło
sztukirozumianotedyjakomaterialnieodrębnywytwór
indywidualnościospójnej,całościowejiautonomicznej
strukturze,ocechachiwłasnościachreprezentatywnych
dlaobiektówartystycznych,wolnyodmodyfikujących
wpływówodbiorcy,kontekstówiokoliczności.Natomiast
kontaktztakzdefiniowanymobiektemwymagałuchwy-
ceniaiwskazaniaowychpochodnychwobecustrukturo-
waniawłasności(uwarunkowańaksjonormatywnych,
stylowych,artystycznych,estetycznych).Atoznalazło
wyrazmiędzyinnymiwpraktykachdyskursywnych
nurtów,które–jakpiszeMagdalenaPopiel–Dposzuki-
wałycechkonstytutywnychwewłaściwościachsamego
przedmiotu(formalizm,strukturalizm,fenomenologia)
oraztych,którewskazywałygłównienarolętwórców
iodbiorców(np.emocjonalizm,koncepcjeekspresjoni-
styczne,psychoanalityczne)”22.
Potrzecie:przedstawieniowośćifigura-
tywność23.Tutajtakże,mimopewnychróżnicina
wysokimstopniuuogólnienia,mówimyoceszewspólnej
zarówno(wzdecydowanejwiększości)Dsztuceoficjalnej”,
jakiDtwórczościludowej”.Wjednymidrugimprzypadku
(choćwobrębiesztukielitarnejpowinniśmyograniczyć
siędofiguratywnegoparadygmatuartystycznego)przed-
stawieniowośćstanowiłanaczelnązasadęorganizującą.
Cowięcej,przedstawieniowy(figuratywny,naróżne
sposobymimetyczny,naśladowczy)inwarianttwórczości,
mimożepodlegałkonwencjonalnym,niekiedydaleko
idącymprzekształceniom,uchodziłswegoczasuza
niewzruszonąnormęsztukijakotakiej.Ichociaż
wXXwiekuzdezawuowanojejuniwersalnośćikryte-
rialnąbezwzględność,okazujesięwłasnościąnadal
atrakcyjną,jakkolwiekrozmaicieprzezwspółczesną
twórczośćaktualizowaną.
Poczwarte:oryginalnośćiunikatowość.
Obapojęciapojawiająsiętutaj,bowydająsięnaturalnie
związaneztwórczościąitworzeniem.Wdużymuogólnie-
niuoryginalnośćmożemyrozumiećnadwasposoby:
dziełooryginalnetodziełonajpierwautentyczne,histo-
ryczne,ookreślonejatrybucji;aleteżźródłowe,niepowta-
rzalne,swoiste,nowatorskie,jednostkowe,unikatowe.
Nasinteresujeprzedewszystkimtendrugiaspekt(złożony
iskomplikowany24);niechodzijednakorozważania
rozstrzygającezwiązanezoryginalnościądylematy,
ileraczejopożądanąiprzypisywanąsztuce,aściślejjej
artystycznymegzemplifikacjom,reprezentatywną
własność.Ichoćoryginalnośćpojmowanajakounikato-
wość,źródłowość,bezprecedensowośćstawiaprzed
artystąidziełemnajwyższewymagania,zazwyczajnie
tylkotrudnedospełnienia,lecztakżeraczejwwiększości
niespełnione,topresjazmiany,nowości,reorganizacji
towarzyszysztucenieodparcieprzynajmniejoddrugiej
połowyXIXwiekuiwystąpieńpierwszejawangardy.
#3/2015/STUDIAARTYSTYCZNE
9
