Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza/Teoretycznerozprawyirozważaniaokulturzeisztuceludowej...
JakpiszeRosalindKrauss,Dawangardowyartystarościł
sobie[ł]prawodooryginalności,uważającją–można
bypowiedzieć–zaswójstanprzyrodzony.Ponieważ
jegotwórczośćczerpiepoczątekzjegowłasnego»ja«,
jejowoceodznaczająsiętąsamąindywidualnąniepowta-
rzalnością.Inaczejmówiąc,własnajednorazowośćtwórcy
gwarantujeoryginalnośćjegodziełom”25.Przyjmijmy
więcwtymmiejscu,żewdomeniesztuki(oficjalnej,
elitarnej)oryginalnośćwydajesięwłasnościątaksilnie
ugruntowaną,aniejednokrotnienadużywaną,żejeśli
nawetsztukatakowąniejestiniebyła,zatakową
pragnieuchodzić.
Popiąte:realizowaniewartościarty-
stycznychizaspokajaniepotrzebeste-
tycznych.Punkttenwymagajednakdoprecyzowania.
Mającnauwadzegłębokiereorganizacjeirewizjewobrę-
bieprzekształcającychsięwariantówkoncepcyjnych
sztuki,pamiętajmy,żeniewszystkienurty(zwłaszcza
sztukidrugiejpołowyXXstulecia)wwartościach
artystycznychwidziałycondiciosinequanonsztuki.
Niemniejwrelacjidotwórczościludowejinteresująnas
tutajwyłącznietedziałaniaiprzedsięwzięcie,które
(jaksztukaludowa)opierająsięnaontologiiprzedmiotu.
AsztukaDontologiirzeczy”tosztukaniedość,żewwięk-
szościprzedstawieniowa(figuratywna),tojeszczeuzna-
jąca(oczymbyłamowawcześniej)nieodzowność
formalno-plastycznegoustrukturowania,któreuposażało
obiektwpercepcyjnieuchwytnewłasnościdecydujące
oprzynależnościwytworudoklasyprzedmiotówarty-
stycznych.Należywięcprzyjąć,żeintencjonalnym
założeniemprocesówtwórczychipraktykisztuki(oficjal-
nej,sztukpięknych)byłarealizacjaprzedewszystkim
wartościartystycznych,dlasztuki(jakdługiczas
sądzono)konstytutywnych.Wefekcie,aspektpragma-
tyczno-funkcjonalny(znówwkontraściedotwórczości
ludowej)niejesttutajelementemdominującym;przeciw-
nie,uwzględniającprzesłankiestetykiformalistycznej,
rozstrzygającezdajesięformalno-ekspresyjneukształto-
wanie,któreDautonomizujenietylkojakościzmysłowe,
alerównieżsprzęgnięteznimitreścimetaestetyczne”,
nadtoDuniwersalizujetreści,nadającimsensponadcza-
sowy”26.Innymisłowyprocestwórczywiązanozrealiza-
cjąiucieleśnieniemwartościstanowiącychDsyntezę
występującychwdzielesprawnościartystycznych”27.
Poszóste:linearnośćrozwoju.Tainteresuje
nasjednakwyłączniewperspektywiekorelacjidiachro-
nicznych,aścisłejrzeczujmując,chodziouprzedniość,
,,ohistorycznąciągłośćprocesówredefiniowaniasztuki”.
ODciągłądynamikę,związanązarównozpotrzebą
redefinicjisztukiprzezkażdegowzasadzietwórcę,jak
izprzebiegającymhistorycznieprocesemprzemodelowy-
waniaspołecznychinstytucji”28.Mamtunamyślizawsze
10
zesztukązwiązanąlinearnądynamikęprzekształceń,
zasadniczojednakuwolnionąwrazzmodernistycznym
przełomem29.Samąnatomiastlinearnośćrozumiemjako
łańcuchsekwencyjnychprzedsięwzięć,nieustannych
zmianireorganizacjiustanawianychnastykustarego
inowego,tradycjiiaktualności,przeszłegoiobecnego.
Idziewięcoredefinicjeirekonstrukcje,oposzerzające
poleartystycznościposzukiwania,dopuszczające
wszystko,wtymDwytworzenie,nażądanie,egzemplarza
[obiektu,projektu–R.S.],któregoniktniechciałby
wyłączyć,aleteżniktniemógłbyrównieżzaliczyć
dokanonu(sztuki)”30.
Potychustaleniachspróbujmynaszkicowanewzarysie
aspektyodnieśćdosztukiludowej,którejdefinicja
wzasadniczymzrębiekształtowałasięnafundamencie
zainteresowanialudowościąirozwijającychsiębadań
etnograficznych.Zanimprzejdziemyjednakdoaspektów
porównawczych,zacznijmyodkwestiinajbardziej
podstawowej,októrejwprawdzieczęściowobyłajuż
mowawdotychczasowychrozważaniach,alewrócić
doniejtrzeba,bowiążesięistotniezrodzajowym
wyodrębnieniemtego,coDsztukąludową”nazywamy.
Wkontekściedotychczasowychustaleńłatwozauważyć,
żesemantycznachłonnośćpojęciaDsztuka”uwzględnia
przedsięwzięciatakambiwalentne,anawetkontestujące
dotychczasowejejsensy,żeanalitycznaspójnośćtej
kategorii(ogólnejiwspólnejdlajakżeróżnopostaciowych
wcieleń)ocierasięoabsurd.WpewnymstopniuDprzy-
czynątegostanurzeczyjestkumulatywny,ajednocześnie
ogromnieekspansywny[ł]charakterewolucjisztuki,
którypowoduje,żeklasajejdesygnatówstajesięcoraz
bardziejrozległaizróżnicowana”31.Niemniej,jeślipod
szyldemsztukiumieszczamynajbardziejnawetobrazo-
burczerewolty,wgruncierzeczypomnażająceparadyg-
matartystyczności,bądźwreszcieplastycznąekspresję
pierwotnychspołecznościspozaeuroamerykańskiego
kręgukultury,np.zAustralii(Aborygenów),Afryki
(Beninu,Senifów,plemionzBurkinaFaso)czyIndian
zPółnocno-ZachodniegoWybrzeżaAmerykiPółnocnej,
towłączeniewobrębkategoriisztukitwórczościludowej
(zwłaszczaswojskiej,rodzimej32)wydajesięczymśzgoła
naturalnym.Tawielopostaciowośćoznaczajednak,
żeodwołującsiędoogólnegopojęciaDsztuki”,mówimy
oantroposferzecharakteryzującejsięnieuchronną
autoproliferacją(por.punktodynamicerozwoju),skazani
przytymprzezróżnorodnośćprzypisywanychsztuce
desygnatównanieustannerozplenianiejejprzymiotniko-
wychkonkretyzacji.Pozostańmyzatemprzyprzymiotni-
kach,araczej,winteresującymnasobszarze,przy
przymiotniku,któryokreślanietylkorodzajowąodręb-
nośćwtymprzypadkuDsztukiludowej”,lecztakże
podstawowe,powtarzającesiębezwyjątkuwnajbardziej
