Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wIIpołowieXIXwiekuukazałosięteżkilkapublikacjiautorówwysocenieprzychyl-
nych„zwyczajowistawianiakrzyżyprzydrożnych”,którzy,jaknp.W.Riumin,czyteżpra-
wosławnyduchownyIoanKotowicz,widzieliwnichprzedewszystkimniemiłyCerkwi
rosyjskiejprzejawtrwaniatradycjikatolickiejnaziemiachdawnejRzeczypospolitej7.
Napoczątkulat70.XIXwiekuznaczenie„figurprzydrożnych”w„śledzeniusztukiludo-
wej”równieżinnychregionówdawnejRzeczypospolitejdostrzegłtakżeOskarKolberg8
–
uznanybadaczduchowejimaterialnejpolskiejkulturyludowej,autorwielotomowego
dzieławydanegopodwspólnymtytułemLud,jegozwyczaje,sposóbżycia,mowa,poda-
nia,przysłowia,obrzędy,gusła,zabawy,pieśni,muzykaitańce,atakżeopracowańdoty-
czącychPokucia,Wołynia,Podola,BiałorusiiPolesia,Litwy,RusiKarpackiejiCzerwonej9.
Nadtowspółorganizatorurządzonejw1880rokustaraniemCzarnohorskiegoOddziału
TowarzystwaTatrzańskiegowKołomyiWystawyEtnograficznejPokucia,któradałapo-
czątekszerszemuzainteresowaniusiępolskichartystówiinteligencjisztukąmieszkańców
KarpatWschodnich,awszczególnościHuculszczyzny10.
W1865rokunatematkrzyżystawianychprzydrogach,wlasach,napolachiwosadach
południowo-zachodnichguberniImperiumRosyjskiego,wtymnaPodoluiWołyniu,
ukazałasięteżpublikacjaprofesorahistoriiCerkwirosyjskiej,IvanaMalyševskiego11.Jak
podajeAnnaNikolaiewawkońcuXIXwiekuokrzyżachprzydrożnychnaWołyniu,Po-
lesiu,PodoluiPrzykarpaciuwujęciuetnograficznympisalitakżemiędzyinnymiMykola
Sumcov,ukraińskietnografihistoryksztuki,profesoruniwersytetuwCharkowie12oraz
F.RegoriI.Beńkowskij13.
OBSERWACJAIZBIERANIE„FAKTÓW”
WDUCHUPOZYTYWISTYCZNEGOEWOLUCJONIZMU
Narastanieodokoło1900rokuwśródelitwielunarodówdawnejRzeczypospolitejdąże-
niadouzyskaniapolitycznejniepodległościprzejawiłosięmiędzyinnymiwintensyfikacji
poszukiwanianarodowej/regionalnejtożsamościwzachowanychjeszczepowsiachimias-
teczkachartefaktachczystej,szczerejtradycjibudowlanejizdobniczej.Dlapolskiej,litew-
skiejiukraińskiejinteligencji,którajednocześniecorazbardziejobawiałasiępostępującej
7
Por.M.Brensztejn,Krzyżeikapliczkiżmudzkie.MateryałydosztukiludowejnaLitwie,„Materyały
Antropologiczno-ArcheologiczneiEtnograficzne”,t.9,1907,s.14–15.
8
O.Kolberg,Figuryprzydrożne,„KalendarzWarszawskiPopularno-Naukowy”JózefaUngranarokzwy-
czajny1872,s.138–142.
9
Por.OskarKolberg(1814–1890).Bibliografiapodmiotowo-przedmiotowa,WojewódzkaBibliotekaPub-
liczna,Radom1990.
10M.A.Turkowski,WystawaEtnograficznaPokuciawKołomyiprzez…,Redakcja„Czasu”,Kraków1880.
11A.Nikolaieva,KrzyżprzydrożnywtradycjiUkraińcówWołyniaiPolesia:historiaiwspółczesność,
„ZeszytynaukoweUniwersytetuJagiellońskiegoMCCCXXXVI”,PraceEtnograficzne,2014,t.42,z.3,
s.187–188.
12M.Sumcov,Kuĺturnyepereživaniâ.Polevyekrestyilifigury,„Kievskaâstarina”,1890,t.30,s.64–68.
13Por.A.Nikolaieva,Krzyżprzydrożny…,op.cit.,s.190.
10
