Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Myślpolityczna
jużpojejupadku1wKsięstwieWarszawskim,apotemwKrólestwiePol‑
skim,osiągającrangęministrastanu.Piastującprzezwielelatgodnośćpre‑
zesaTowarzystwaPrzyjaciółNaukwWarszawie,zdobyłogromnyautory‑
tetwspołeczeństwiepolskim,dlategoteżjegogłosliczyłsiębardzowśród
ówczesnejelity.Tematykazwiązanazkwestiąnarodu,jegookreśleniaidefi‑
niowania,zajmujeznaczącemiejscewpismachStaszica,problematykapoli‑
tycznainteresowałagobowiemprzezcałeżycie.Wśródlicznychdzieł,któ‑
rychbyłautorem,zaszczególnieistotnedlanaszychrozważańuznaćnależy:
napisanewlatachSejmuCzteroletniegoizwyczajoworozpatrywanełącznie
UwaginadżyciemJanaZamoyskiegoiPrzestrogidlaPolski,niewielkąroz‑
prawęNarodowośćzlatKsięstwaWarszawskiegoorazdwadziełapowstałe
jużpokongresiewiedeńskim1MyśliorównowadzepolitycznejwEuropie
orazpoemathistoriozoficznyRódludzki
8
.Oprócztegowieleinteresujących
dlanasuwagiwzmianekpojawiałosięwinnychjegopismach,rozprawach
naukowychczynaweturoczystychprzemówieniach,zwłaszczawygłaszanych
przezeńnaposiedzeniachTowarzystwaPrzyjaciółNauk.
OstatnielataRzeczypospolitejObojgaNarodówiburzliwyokresreform
orazewidentnezagrożeniepaństwowościspowodowaływzrostzaintereso‑
waniaproblematykąnarodu.Staszicniebyłwyjątkiemnatlesobiewspół‑
czesnych.Wówczesnejpublicystycewielokrotnieporuszanotematokre‑
ślenianarodu,jegopochodzenia,prawiobowiązków,acozatymidzie,
modeluustrojowegodlaRzeczypospolitej.DziełaStaszicawpisywałysię
wgorączkowesporyepoki.Ztradycjiszlacheckiegorepublikanizmuwyra‑
stałyprzekonaniazawartewdziełachAdamaWawrzyńcaRzewuskiego
czyWojciechaTurskiego.Podkreślającsuwerennośćnaroduikonieczność
zachowaniawolnościwewnętrznej,zdawalisobieonisprawęzfaktu,że
okresszlacheckiejdominacjipolitycznejnieuchronniezbliżasiędokresu.
Postulowalicoprawdapowolnerozszerzanieudziałuwrządzeniukrajem
nainnewarstwyspołeczeństwa,alezarazemobawialisię,żewzrostzna‑
czeniamieszczaństwaspowodujeprzemianęustrojuwkierunkumonarchii
absolutnej.Rozumiejąc,żenkonsekwentnymrozwinięciemzasadrepub‑
likańskichjestpowszechneuobywatelnienieludu”,chcielirozciągnąćten
proceswczasie,szukającrozwiązańnprzeciwkoprzemocyArystokratów,
zaNarodem,aprzeciwkrólom”
9
.Zróżnicowaneiniejednoznacznestanowi‑
skozajmowaliczłonkowieobozureform.AdamNaruszewiczzbliżałsiędo
8
Tenostatni,Staszicowskieopusvitae,występujewdwóchwersjach1rękopiśmien‑
nej,tzw.brulionowejpowstałejzapewnewostatnichlatachXVIIIw.(opublikowanejdopie‑
row1959r.),orazwierszowanej,ukończonejjużwKrólestwiePolskim,przygotowanejdo
drukuprzezAutoraiwydanejwlatach181911820.Wnaszychrozważaniachopieramsięna
tejdrugiej,ostatecznejwersjijakoreprezentatywnejdlawpełniukształtowanychpoglądów
Staszica.
9
A.Walicki:Ideanaroduwpolskiejmyślioświeceniowej…,s.36140.
