Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
takiejteoriipoznaniajestrzeczoweodrzucenietzw.psychofizjologicznejteoriipo-
znania.Tęostatniąpolskifilozofszczegółowodefiniujeprzezszeregzałożeńegzy-
stencjalnych,nrzeczowych”orazspecyficznieepistemologicznych28.Itak,wpsy-
chofizjologicznejteoriipoznaniautrzymujesięmiędzyinnymi,żeistniejąrealne
podmiotypoznaniaorazichrzeczywisteprocesypsychiczne,wtymprzeżyciapsy-
chiczne;ponadtoprzyjmujesiędualizmpsychofizyczny,gdzieprocesypsychicz-
neiskorelowaneznimiprocesyfizjologicznesąobjawamiżyciapsychicznegooraz
twierdzisię,żerealneprzedmiotyindywidualnestająsięprzedmiotamipoznania
poprzeztreści,któresąwynikiempoznawczymprocesupoznaniategoprzedmio-
tu.ZdaniemIngardenapsychofizjologicznakoncepcjateoriipoznanian[ś]nasu-
wasięnamwsposóbnaturalny,gdywśródzajęćcodziennegożyciadokonywamy
takichlubinnychczynnościpoznawczych,alboteżspełniamyjewśródszczegóło-
wychdociekańnaukowychiprzyokazjinatrafiamyporazpierwszynazagadnie-
niapoznawcze”29.
WUpodstawteoriipoznaniaIngardenformułujeszczegółowąkrytykępsycho-
fizjologicznejteoriipoznania30,wrezultaciektórejostateczniewykazujesię,żeteo-
riatazawąskotraktujeswójprzedmiot,popełniapetitionisprincipiiorazprzyjmuje
nieuzasadnionezałożenia.Zadanierekonstrukcjitejkrytykiniejestprzedmiotem
niniejszejpracy,wartojednakbliżejprzyjrzećsięgłównymelementomalternatyw-
nychteorii:opisowo-fenomenologicznejorazaprioryczno-fenomenologicznejteorii
poznania.Pierwszazwymienionychpropozycjiopierasięnanświadomejikonse-
kwentnejpostawiegeneralnejrezerwypoznawczej”ibadaczystypodmiotpozna-
nia,aktypoznawcze,domniemaneprzedmiotypoznaniaorazstosunkipoznawcze
pomiędzypodmiotamiiprzedmiotamipoznania31.Dziękiwprowadzeniurygoru
rezerwypoznawczej,opisowo-fenomenologicznateoriapoznaniaomijaproblempe-
titionisprincipii,leczpomimotegowciążjestzbytwąska,nieobejmujebowiemani
wyników,aniwartościpoznawczych32.Rzeczwtym,żefenomenologicznie,argu-
mentujeIngarden,niedasiębadaćpozaczasowychsądówjakowynikówpoznaw-
czych,aniteżwartości,ponieważobateelementynależyuznaćzatranscendentne
Ingardena,s.146-148.Wsprawiesyntetycznejprezentacjiingardenowskichrozważańnadteo-
riąpoznania,zob.B.ogrodnik,Ingarden,Warszawa2000,s.81-101.Najpełniejszeprzedstawienie
teoriipoznaniaIngardena,takżenatlefilozofiiwspółczesnej,zawieraksiążkaA.Chrudzimskiego,
DieErkenntnistheorievonRomanIngarden,Dordrecht1999.
28Pełnalistazałożeńobejmuje31pozycji,zob.R.Ingarden,Upodstawteoriipoznania,s.43-48.
29Tamże,s.26.
30Tamże,s.49-206.Namarginesiewartoodnotować,żekrytykapsychofizjologicznejteoriipozna-
niaznajdujeuznanietakżeufilozofówanalitycznych;Woleńskipisze:nTo,cowanalizachIngarde-
najestnajcenniejsze,poleganabardzodokładnymzanalizowaniupsychofizjologicznejteoriipo-
znaniaorazkrytykategostanowiska,stanowiącaparadygmatmożliwychzarzutówwobeckażdego
naturalizmuwepistemologii”,zob.J.Woleński,Epistemologia…,s.56.
31R.Ingarden,Upodstawteoriipoznania,s.232.
32Tamże,s.234.
29
