Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ὕβριςintelektualnejelitywtekstachkomediistaroatyckiej
15
ijegoniewolnikaMnesilochosadookreślasłowoὑβρLσTής–flgwał-
ciciel”6(w.63).
ὝβρLςorazφLλOVLK.I7jakocechyosobowościczęstowystępują
wspólnieioznaczająmotywacjędoprzekraczaniawłasnychmoż-
liwości.Pytanie,nailemiałracjęW.H.Audenpisząc,żeεὐσέβεLI8
miałapowściągaćambicjenadprzeciętnychjednostek,byniepró-
bowaływybijaćsięponadakceptowalnąśredniądemokratyczne-
gospołeczeństwa9?WernerJaeger,łączącὕβρLςzprzymiotnikiem
περLσσός10,pisał:flmyślicielprzekraczagranicę,którązazdrośni
bogowiewyznaczylidlaludzkiegoumysłu”11.Wtakimrozumie-
niuinteresujemnieὕβρLςprzejawiającasięwsferzeintelektualnej,
wynikającazprzekonaniaowłasnejwybitnościiprzynależnoścido
hermetycznegośrodowiska.ToὕβρLςbędącarealnymzagrożeniem
dlapostawtakichjakIἰδώς12,σωφρOσύVn13,czyTIπεLVOφρOσύVn14,
semantyczniezbliżającasiędopojęciaἀλIζOVε.I15.Tętendencjęwy-
korzystaliautorzykomediistaroatyckiej.Ichświetniewykształce-
nibohaterowie(m.in.Ajschylos,Protagoras,Sokrates)ostentacyjnie
okazująpogardęswoimscenicznyminterlokutorom(wnajlepszym
wypadkuprzejawiasięonapodpostaciąpobłażliwejdrwiny).Bez-
pośrednioprowadzitodosytuacji,wktórychὕβρLςstajesiękome-
diowąkarykaturądumyztego,kimsięjest.Podążająctymtropem
interpretacyjnymiczytajączachowanedonaszychczasówteksty
trudnooprzećsięwrażeniu,żesatyrycznyobrazczłonkówintelek-
tualnejelitynieuległdiametralnejzmianieprzezostatniedwaipół
tysiącalat16.
6Słownikgrecko-polskiZygmuntaWęclewskiego(wopracowaniuOktawiusza
Jurewicza)dopuszczarównież:flrozwiązły”,flwyuzdany”,flzuchwałyrozpustnik”.
Zob.Węclewski2021.
7Gr.flbezwzględnedążeniedozwycięstwa”,flzawziętość”,flambicja”.
8Gr.flszacunekwobecbogów”.
9Auden2020:26.(Wprzypadkupoetyjesttooczywiścieinterpretacjaopartana
intuicyjnymłączeniufaktów,niepopartażadnymimateriałamiźródłowymi).
10Gr.flwyróżniającysięliczbą,ilością,wielkością”,flniezwykły”,flnadzwyczaj-
ny”,flwyszukany”.
11Jaeger2001:180.
12Gr.flszacunek”,flcześć”,flwstyd”,flskromność”,flpokora”.
13Gr.flzdrowyrozum”,flrozsądek”,flroztropność”,flprzezorność”.
14Gr.flskromność”,flpokora”,fluniżoność”.
15Gr.flchełpliwość”,flprzechwalaniesię”,flsamochwalstwo”.
16WystarczyprzywołaćtekstyThomasaBernharda,tj.Wycinka,Wymazywanie,
Naszczytachpanujeciszaitd.,wktórychaustriackipisarzbezkompromisowowyśmie-
wałpychęizakłamanieaustriackichelitintelektualnych.
AdamMickiewiczUniversityPress©2022
