Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wartościwperspektywiesocjologicznej.Orientacjenawartości
21
zewnętrzny)totakitypdziałańspołecznych,którystanowikonsekwen-
cjęakceptacjiwartościuznawanychmimobrakuwewnętrznejnanie
zgody.Akceptacjatamożebyćwymuszona,naprzykładokolicznościa-
mizewnętrznymi,nsytuacjąwyższejkonieczności”,któratraktowana
jestjakousprawiedliwieniedoświadczanegodysonansuaksjologiczne-
gonkonformizmemsytuacyjnym”.Możnajeszczewyróżnićnonkon-
formizm,któryjesttypempostaworazdziałańspołecznychwpewnym
zakresieodrzucającychwartościuznawane,cowkonsekwencjimoże
przybieraćpostaćdziałańkonstruktywnych,innowacyjnychipomna-
żającychwartościlubdziałańdestruktywnych,zmierzającychkusfe-
rompatologii.Innąniezwykleistotnąpoznawczoperspektywąjestroz-
różnienienawartościpowszednie(codzienne)iświąteczne(uroczyste).
Tepierwszewyznaczająrytmyżyciacodziennego,nadająimsensile-
gitymizujątrafnośćpodejmowanychwysiłków,rutynowychczynności
domowychczywśrodowiskupracy,przemijaniabiograficznycheta-
pówżyciaetc.Wartościuroczystenatomiastpełniąfunkcjęfundamen-
tówżyciawspólnotowego,sąwartościamizałożycielskimi,wokółktó-
rychskupiająsięmałeczywielkiegrupyspołeczne,aświętojestczasem
celebracjitychwartości,służyichprzypomnieniu,odtworzeniu,inte-
gracjispołecznej,umocnieniutożsamościkulturowej.Świętoiumiejęt-
nośćświętowaniasąwarunkiemzachowaniaciągłościtożsamościkultu-
rowejzarównomałejspołeczności(rodziny,grupstowarzyszeniowych),
jakiwielkichspołeczności,jakpaństwo,naród,Kościółetc.Osłabienie
lubzatraceniewartościuroczystych,zanikumiejętnościorazpraktyk
świętowaniaoznaczająradykalneprzemianywkulturze,prowadzącedo
destrukcjiwspólnotowychpostaciżyciaspołecznego.Kulturyumierają
tak,jakumierająludzie.
DopełnienieminterpretowanejwcześniejkoncepcjiStanisława
Ossowskiegosąrozróżnieniarodzajówwartościwprowadzonewkon-
cepcjachClyde’aKluckohna25,którywymieniamiędzyinnymiwarto-
ści:kategoryczne-bezwzględnieobowiązującelubrówniebezwzględnie
zakazane;hipotetyczne,czyliornamentacyjne,októrychnsięmówi”,że
zdobiączłowiekaczyspołeczności,podczasgdyfaktyczneichoddziały-
wanienażyciespołecznejakostymulatorówpraktykżyciacodziennego
wydajesięsłabe,niewidoczne,jakbyutraciłyonezdolnośćemocjonal-
negopobudzania;ipreferencyjne,czylipolecane,oczekiwane,aleniema-
jącestatusupowszechnieobowiązujących.
25Zob.C.Kluckhohn:ValuesandValueOrientationintheTeoryofAction.An
ExplorationinDefnitionandClassifcation.In:TowardaGeneralTeoryofAction.
Eds.T.Parsons,E.Shils.NewYork,Harper&Row,1962.
