Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KwestiachłopskawCesarstwieRosyjskim
orazwKrólestwiePolskimwdobiepanowaniaAleksandraI
DariuszSzpoper(Olsztyn,Moskwa)
WpierwszejpołowieXVIIIstuleciarozpocząłsięwRosjiprocesskutkującyzmianąpoło-
żenialudnościwłościańskiej,apolegającynazastąpieniufunkcjonującejdotejporyzależności
rzeczowej(związaniazgruntem)relacjąnaturyosobistej,wiążącejpoddanegonietylezziemią,
cozwłaścicielemdóbrziemskich.Takafaktycznatendencjauległaprzekształceniuwsuigeneris
stosunekprawny,przyczymniedokonałasięonawdrodzewydaniaspecjalnegoaktunorma-
tywnegopoświęconegoregulacjistatusuprawnegochłopstwa,alebyłapośredniąkonsekwencją
reformypodatkowejzainicjowanejprzezPiotraI
1
.Jejpoczątekprzypadłna1718r.,kiedyto
przystąpionodoprzeprowadzeniaspisuludności(podusznajapieriepis’),zaśobowiązekpoin-
formowaniawładzoliczbieprzebywającychnaziemidworskiejwłościannałożononasamych
właścicieliziemskich,którzybądźtozwlekalizjegorealizacjąlubteżwręczuchylalisięodtej
powinności.Wtejsytuacjizdecydowanow1722r.okoniecznościprzeprowadzeniarewizji
wynikówpierwszegospisuiwykonaniejejpowierzonokorpusowioficerskiemu.Dokonałasię
onawlatach1722-1724,zaśodtejdatywszystkienastępnespisyludnościwRosji(do1861r.
byłoichdziesięć)określonomianemnrewizji”.Pierwszaznichniosłazasobą,opróczwymiaru
finansowego,takżeniezwykleistotneskutkiwsferzespołecznej
2
.
OtóżPiotrWielkijeszczew1719r.zdecydował,abywmiejsceopodatkowaniadworów
wprowadzićpogłówne(podusznajapodat’),nakładajączarazemnawłaścicielidóbrziemskich
obowiązekściąganiatejdaninyodzamieszkującychjewłościan
3
.Dziewiętnastowiecznyro-
syjskiautorizarazemprofesorprawapaństwowegonaUniwersyteciewSankt-Petersburgu,
AleksanderDmitriejewiczGradowskij,analizująctenprocesstwierdził,iż:nRządjakbydogadał
sięzwłaścicielemziemskim,żejeślisprawniebędzieonwnosiłdokasypaństwowejwszyst-
kienależnezjegomajątkupodatki,topozostaniepełnoprawnymgospodarzemswojejziemi
iwłościan,awładzepozbawionebędąjakichkolwiekpodstawdoingerencjiwjegosprawy”.
Dodawałteżzarazemkomentująctenstanrzeczy:nWtakiejsytuacjitrzebabyłoszybkoogra-
niczaćprawachłopstwatakwsferzeprawnej,jakiszczególnienaniwiepraktyki”
4
.Przyjęcie
1
SzerzejotymprocesiepatrzM.F.Władimirskij-Budanow,Obzoristoriiruskowoprawa,Moskwa2005,
s.282-283;T
.Taranowski,Historiaprawarosyjskiego,cz.I,Historiaustrojupaństwowego,Lwów1928,s.114.
2
N.I.Pawlenko,IstorijaPietraWielikowo,Moskwa2006,s.479.
3
4
T
.Taranowski,Historia...,s.114.
A.D.Gradowskij,Naczałarusskowogosudarstwiennowoprawa,t.I,Ogosudarstwiennomustrojstwie,Moskwa
2006,s.248-249.
29
