Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TezyGorgiasza:byt,poznanieijęzyk
własnychiznaczenia,prowadzonewobrębiezarównoonomastyki,jakisemanty-
kiipragmatykijęzykoznawczejorazwobrębiefilozofiijęzyka.Natomiastkwestie
związanezpochodzeniemjęzykabadanesąprzedewszystkimprzezdynamicznie
rozwijającesiębiolingwistykęorazteorięewolucjijęzyka3.
Poniżejomówię,zperspektywytytułowegonsplotujęzykaifilozofii”,tzw.
tezyGorgiasza.Następnieprzedstawięwybranąliteraturędotyczącąpostępu
wfilozofii,ponieważzagadnienietostanowibardzodobrewprowadzeniedodys-
kusjidotyczącejparadygmatów,czylitematurozdziału2.
1.2.TezyGorgiasza:byt,poznanieijęzyk
Wszelkierozważanianatematjęzyka(aletakżebytu,myśli,poznaniaiwiedzy)
możnarozpocząćodprzypomnieniatezGorgiasza.SofistaGorgiaszzLeontinoi
naSycylii(żyłwlatachok.475-ok.375p.n.e.)tonauczycielwymowyijeden
zpierwszychjejteoretyków,znanytakżezeswegoupodobaniadoretorycznych
paradoksów.Takzwanetezy(bądźtrylemat)Gorgiasza,sformułowanewtrakta-
cieOniebycielubOnaturze,aprzytoczoneprzezSekstusaEmpirykawrozpra-
wiePrzeciwlogikom,wniecouproszczonejwersjibrzmiąnastępująco4:
(1)Popierwsze,nicnieistnieje.
(2)Podrugie,nawetgdybycośistniało,itakniedałobysiętegopoznać.
(3)Potrzecie,nawetgdybycośistniałoidałobysiępoznać,itakniedałoby
sięnicotympowiedzieć.
WedługGiovanniegoRealedowódtrzechtwierdzeńGorgiaszaniejesttyl-
kopokazemretorycznejsprawności,alenmaściśleokreślonycel:wykluczyć
wsposóbradykalnymożliwośćistnienia,awkażdymraziewyrażeniaobiek-
tywnejprawdy”(Reale1993:260).Potraktowanydosłowniepowyższytrylemat
3Natematbiolingwistykizob.uwagi,równieżbibliograficzne,wkolejnychrozdziałach,anatemat
ewolucjijęzyka(rozumianejjakoobszarbadań)wpolskimpiśmiennictwiezob.zwłaszczamono-
grafieŻywiczyńskiegoiWacewicza(2015)orazLipowskiej(2016),atakżeartykułprzeglądowy
Nowaka(2016).Należyprzyokazjizauważyć,żeobietedyscyplinyrozwijająsięwostatnich
latachbardzointensywnie,stanowiącznakomityprzykładbadańinterdyscyplinarnych(októrych
mowawpodrozdziale2.1).
4Por.niecoinneprzekładyw:Dąmbska(1984:68),Tuszyńska(2016:79).Zagadnieniatesąob-
szerniejomawianewkażdymopracowaniuzzakresuhistoriiretoryki(np.Kennedy1999:34-36;
Lewiński2012:19-20;McComiskey2012:32-52;Tuszyńska2016:77-83)ihistoriifilozofii,
zwłaszczastarożytnej(np.Guthrie1977:192-200;Reale1993:259-270;Barnes1982:136-137,
371-373;Wardy2005:6-24orazpraceprzytaczaneponiżej).WprawdzieBarnes(1982:xiv-xv)
iWardy(2005:16-17)krytyczniewypowiadająsięnatematwiarygodnościmateriałuzawartego
wrozprawieSekstusaEmpiryka,aletotentekststanowipodstawędlaznakomitejwiększości
późniejszychinterpretacjiikomentarzy.
13
