Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28|JanJabłoński
zycznymibiologicznym,aleteżspołecznymiczystoludzkim(takżeosobniczym)
prawidłowościom.Powstałastrukturanosinazwęśr
odowiskaantropogenicznego,
środowiskaczłowiekalubsystemuinterakcyjnegoczłowiek-przyroda.
Wszelkiekorzyści,któreczłowiekczerpieześrodowiskaprzyrodniczego,noszą
nazwęużytkówśrod
owiska.Składająsięnanieużytkisubstancjalno-energetyczne,
czyliwłaściwezasobyisiłyprzyrody,mierzalnewjednostkachmasyienergii,oraz
tzw.waloryużytkoweprzyrody,będącerezultatemwymianysubstancjiienergii
wprocesieswoistegometabolizmu,mierzalnewjednostkachpowierzchni.
Cechycharakterystyczneużytkówśrodowiskaprzyrodniczegostanowiąwła-
ściweuzasadnienieokreślaniaichstanuzapomocąpojęćodnawialnościiwyczer-
pywalności.Odnawianieużytkówprzyrodytonajogólniejprocespolegającyna
samoistnymusuwaniuszkódpowodowanychicheksploatacją.Zkoleiwyczerpy-
wanietoproceseksploatowaniaużytkówprzezczłowieka,prowadzącydonega-
tywnychinieodwracalnychzmian.Każdyużytek,któregostopaeksploatacji
przewyższastopęsamoregeneracji,cechujewyczerpywalnośćiodwrotnie.
Wszystkieużytki,którychstopasamoregeneracjijestwiększaodstopyeksploatacji
lubjejrówna,sąużytkamiodnawialnymi.Użytkinieodnawialnesąwięczarazem
wyczerpywalne,aniewyczerpywalnośćużytkówjestrównoznacznazichodnawial-
nością(rys.2.1).
Przyzałożeniuskończonościużytkówśrodowiskamerytorycznieuzasadnione
wydajesiędefiniowanieichstanujakoskutkurelacjizachodzącychwsystemie
interakcyjnymczłowiek-przyroda.Relacjetetozjednejstronyprocesyeksploato-
waniaużytkówprzyrodyprzezczłowieka,azdrugiejprocesysamoregeneracji,
czyliusuwaniaprzezprzyrodęskutkóweksploatacji.Stanrównowagimiędzy
strumieniamitychrelacjitogwarancjastabilnościsystemuinterakcyjnego.Prze-
wagastrumieniaeksploatacjinadstrumieniemodnawialnościjestprzyczynąnie-
stabilnościidegradacjisystemu.
Wpraktycewyróżniasiędwarodzajestrumienieksploatacji.Pierwszywiąże
sięzczerpaniemużytkówsubstancjalno-energetycznychześrod
owiska,adrugi
zusuwaniemdotegośrodowiskaodpadów.Pomimożeobanurtystanowiączęść
tegosamegostrumienia,towpraktycesąwyraźnieodsiebieodróżniane.Wyra-
zemodróżnieniajestokreślaniedrugiegonurtumianemochronyśrodowiska,
apierwszegomianemochronyzasobównaturalnych.
Istotaprocesówochronyśrodowiskastwarzamożliwośćdwojakiegoichtrak-
towania.Istniejewięczjednejstronypodejście„odskutku”(endofpipe),azdru-
giej-podejście„odźródła”(rys.2.2).
