Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Robotwogrodzie,robotnaMarsie...
19
genezynależyposzukiwaćwnowożytnymsceptycyzmiezapoczątkowanym
przezKartezjusza.DPrzedKartezjuszembylisceptycy,alekwestionowali
onipodstawyuznawaniaczegokolwiek,aniekonkretniepercepcji.Nie
odróżnialioniświatawewnętrznegodoświadczeniaodświatazewnętrz-
nego”18.ToKartezjuszwprowadziłdualistycznerozróżnienienaumysł(res
cogitans)imaterię(resextensa).Pisałorzeczymyślącej:
Czymżewięcjestem?Rzecząmyślącą;alecotojest?Jesttorzecz,którawątpi,poj-
muje,twierdzi,przeczy,chce,niechce,atakżewyobrażasobieiczuje.[ł]Nie-
chbymstalespał,niechbytakżemójstwórcazwodziłmnietyle,iletylkopotrafi,
cóżztegowszystkiegojestrównieprawdziwejakto,żeistnieję?[ł]Aletoprze-
cieżtensamjajestem,którysobiewyobraża,bomożewprawdzie–jaktozałoży-
łem–żadnazgołarzeczwyobrażonaniejestprawdziwa,alesamazdolnośćwy-
obrażaniarzeczywiścieistniejeistanowiczęśćmojegomyślenia.Wkońcutoten
samjajestem,któryczuję,czyliktóryrzeczycielesnejakbyzapomocązmysłów
spostrzegam.Widzęwszakoczywiścieświatło,słyszęhałas,czujęciepło.Ależto
wszystkojestfałszem!Przecieżśpię!Jednakżenapewnowydajemisięprzynajm-
niej,żewidzę,żesłyszę,żeczujęciepło.Toniemożebyćfałszem,tojestwłaśnie
tym,cosięwemnieczuciemnazywa,tozaśczucie,takwłaśnierozumiane,niejest
niczyminnymjakmyśleniem19.
KoncepcjaKartezjuszarodziliczneproblemynaturyepistemologicz-
nej.Istotnymikwestiami,którerzucająsięwoczy,sąmarginalizacjaciała
(ciałowewspółczesnymparadygmaciepoznaniaucieleśnionegouzyskuje
rangęnadrzędną)iproblemkartezjańskiegomostu(problempoznawczej
dostępnościorazistnieniarzeczywistościtranscendentnej,zewnętrznej
wobecpodmiotu).Obiekwestiesąniezwykleważnezpunktuwidzenia
teleepistemologii.Konstruujemyprzecieżnarzędziawzmacniającenasze
zdolnościpoznawczeprzedewszystkimpoto,abysprawniesiękomuni-
kowaćipozyskiwaćdanezrzeczywistościzewnętrznejwobecnassamych,
zkoleisensomotorycznezdolnościnaszychciałumożliwiająwznacznym
stopniustosowanietychurządzeń.Upodstawteleepistemologiistoizatem
tezarealizmuontologicznegoiepistemologicznego20:podmiotucieleśnio-
18H.L.Dreyfus,Telepistemology:Descartes’sLastStand,op.cit.,s.50.
19R.Descartes,Medytacjeopierwszejfilozofii,op.cit.,s.50–51.
20Wyróżniasięrealizmontologiczny,Dwedlektóregoistniejecoś,cojestniezależ-
neiniepochodnewzględemludzkiegoumysłu/umysłówirealizmepistemologiczny,
którygłosi,żepoznajemycośtakistniejące.[Cojednakistotne]tendrugipociągaten
pierwszy,alenienaodwrót(Kantmożebyćprzykłademrealistyontologicznegoian-
tyrealistyepistemologicznego)”(T.Kąkol,Realizmepistemologiczny.Dyskusjazdwoma
wybranymi„manifestamiantyrealistycznymi”(Goodman,Putnam),DFilo-Sofija”2014,
nr27,s.29).
