Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
teoretyczneipraktycznekłopotyzwolnością…
29
PodobnestanowiskozajmujeRobertYoung,autorksiążki
Freedom,ResponsibilityandGod(London1975).Youngokre
śla
swojestanowiskomianem„kompatybilizmu”.„Kompaty-
biliścitwierdzą,żemożnatraktowaćnasjakoodpowiedzial-
neistotymoralne,nawetwtedyjeślisięokaże,żejesteśmy
zdeterminowani-narównizewszystkim,coistnieje”
26
.
Hi
potezadeterminizmudasięwięcpogodzićzwolnością
wybo
rudziałania,„możemybyćzarazemwolniizdetermi-
nowani”27,„to,żemiałemmożliwośćwyboruidziałania
wróżnysposób,nieprzeczytezie,żebrakmimożliwości,by
wczarodziejskisposóbodrzucićprawanaturylubzmienić
przeszłość”28.
Decyzjeiczynyludzkiesązawszewznacznejmierzeuwa-
runkowaneprzezczynnikizewnętrzne(prawanatury,środo-
wiskonaturalne,epokę,poziomtechnikirozwojucywilizacyj-
nego,typkultury,panującestosunkispołeczne,funkcjonują
ce
systemywartości,konkretnesytuacjeiokolicznościżycia
jednostkowegoitp.)orazwewnętrzne(moralne,stanumy
słu
iuczuć,temperament,chwilowynastrójitp.).
Prawdąjest,żewstosunkudoczłowiekatrudnowykryć
wszystkieuwarunkowaniaimotywyjegopostępowania.Tym
bardziejżewkażdymprzypadkujesttocałyzłożonykom-
plekszewnętrznychiwewnętrznychczynników.Ztychsa-
mychwzględówtrudnowkażdymprzypadkuprzewidzieć
zachowanieczłowieka.Ztegoniewynikajednak,żeżad-
nych
przyczynniema.Uznanieuwarunkowaniadecyzjiiza-
chowańczłowiekaniejestwżadensposóbrównoznaczne
zestwierdzeniem,żeczłowiekpozbawionyjestwolnościwy-
boruiuwolnionyododpowiedzialnościmoral
nej.Nawet
sy
tuacja,wktórejzastosowanowobecczłowieka
przymus
wnajbardziejbrutalnejfizycznejczymoralnejpostaci,łago-
dzitylkowinęczłowieka,uwalniagoododpowiedzialności
prawnej,alezregułynieuwalniagocałkowicieododpowie-
dzialnościmoralnej.Dlaczegomiałbygowięcuwalniaćod
