Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MAREKJEDLIŃSKI
Pytaniaotradycjęitradycjonalizmwstęp
Whumanistyce,wnaukachspołecznychczyteż-ujmującnajszerzej-
wbadaniachstawiającychwcentrumswegozainteresowaniaczłowiekaifluni-
wersumsprawludzkich”nadrzędneidominująceznaczeniewydajesięmieć
pojęciekultury.Istniejeimponująca,choćzarazemzatrważającaodbiorcęswą
wariantywnością,ilośćprzytaczanychdefnicjikultury
1
.Wichcieniuznajduje
sięniemniejspektakularnapojęciowoi-nieobawiajmysiętegostwierdzenia-
nieokreślonaznaczeniowotradycja.Każdadyskusjanatemattego,cotrady-
cyjne,możeniepostrzeżenieprowadzićnamanowcemyśli,mętnićwyłaniający
sięztrudemtermin,wzmacniająckontrargumentyprzeciwnikówzajmowania
sięproblemaminazbytszerokimikontekstowo.Powstajejednakpytanie:czy
światludzkichideiniejestwzbogacanyprzezwłaśnieirytującąniekiedy
nieokreśloność,chroniącąto,cowświeciekonstruowanymprzezczłowieka
autentyczne,alogiczne,anarchistyczne,niepoddającesięłatwowysublimowa-
nymatakomrozumu,zwłaszczaabsolutyzującego,ulegającegopokusommate-
matyczno-przyrodniczegorozdrabnianiakażdegofragmentunaszegoświata?
Traktowanietradycjiwyłączniejakoskumulowanegodziedzictwaminio-
nychpokoleńbądźjakoczęścikultury,bądźutożsamianietradycjizjakimś
temporalnymwymiaremkulturymożebudzićuzasadnionysprzeciwzwłaszcza
wtedy,kiedyuzmysłowimysobieistnieniewielonurtowegoruchuideowego,
jakimjesttradycjonalizm.Właśniedziękijegojednoznacznościukierunkowania
naprzeszłość,odwoływaniusiędopradawnych,niecomityzowanych,wartości,
umiłowaniutego,cominioneimonumentalne,hierarchiczneczyautorytatywne
najdonioślejzamanifestujesięodrębnośćtradycjiwobeckultury.Zarazemnie
sposóbichodseparowaćtreściowo-istotneipłodnepoznawczojestwskazywa-
nienapewnąautonomiętradycjiwgranicachkultury.Jednakczyniewikłamy
sięniepostrzeżeniewniebezpiecznepoznawczoaporie,starającsięwyekspli-
kowaćcechykonstytutywnetradycji?Zjednejstronypojęcietradycjibywasta-
ranniecyzelowanekontekstualnieiapologizowaneprzezjejadmiratorówi/lub
1
Cf.A.L.Kroeber,C.Kluckhohn,W.Untereiner,Culture:ACriticalReviewofConceptsand
Defnitions,ThePeabodyMuseumofAmericanAmericanArchaeologyandEthnology,Cambridge
1952,s.41-144.
AdamMickiewiczUniversityPress©2020