Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
wrazzzakazaniemdebellacji,praktykataprzestałabyćjednakakceptowalnym
ilegalnymscenariuszem.Zarazemjednakwtokuprocesówdekolonizacjiogólne-
muwzrostowiliczbypaństwtowarzyszyłozwiększenieliczbyjednosteksłabych
idysfunkcjonalnych,którezyskałyformalnąfasadępaństwowości,konstruowaną
zpaństwocentrycznejizachodniejperspektywy.Choćożywionadyskusjanate-
matprocesuupadaniapaństwatrwaodniespełnadwóchdekad,problemtenjest
zatemobecnywrzeczywistościmiędzynarodowejodmomentupowstaniasystemu
państw.Wśrodowiskupozimnowojennymformy,zasięgorazintensywnośćupada-
niapaństwapozostająjednakbezprecedensu,cokażedostrzecjegonnową–starą”
naturę.Dośćpowiedzieć,żewkilkudziesięciupaństwachnupadających”miesz-
kaobecniepółtoramiliardaludzi.Samookreśleniejestjednaktyleżpopularne,
cokontrowersyjne,brakujebowiemklarownychwarunkówbrzegowychiczegoś
wrodzajukoncepcjinupadania”państwa.1Fenomentenstanowizatemniezwykle
istotnyiaktualnyazarazemperspektywicznyproblembadawczy,którywpisuje
sięwzakreszagadnieńzwiązanychzdynamikązmianpodstawowychparametrów
środowiskamiędzynarodowego,wszczególnościzaśjakościowychprzeobrażeńje-
gostrukturypodmiotowej,sferyorganizacjiprocesówspołecznychorazporządku
prawamiędzynarodowego.
Pojęcietzw.państwaupadłego(failedstate)pojawiłosięwliteraturzeprzed-
miotunapoczątkulat90.XXw.naoznaczeniedysfunkcjonalnychpaństwpogrą-
żonychwkonflikcie.2Coprawdaproblemtenzaabsorbowałuwagębadaczyiko-
mentatorówjeszczewlatach80.XXw.,niemniejjednakwtedywidzianownim
jedynieraczejprzejawsytuacyjnejnsłabości”państwa.3Zmiennabyłatakżeper-
cepcjategofenomenu.Oilebowiemdowczesnychlat90.XXw.byłontraktowany
przezspołecznośćmiędzynarodowąwłaściwiewkategoriachproblemu(niedoro-
zwoju)gospodarczegoomarginalnym(regionalnym)znaczeniu,otylezbiegiem
lat(szczególniepowydarzeniachz11września2001r.)znalazłsięwcentrumuwa-
1Wpaździerniku2013r.dlazapytanianfailedstate”wyszukiwarkaGoogleznajdowałaponad
1,6mlnwyników(wstyczniutamtegorokurokunawet2,3mln),coświadczyomalejącej
popularnościtegoterminu.
2Coprawdajeszczenaprzełomielat60i70.XXw.GunnarMyrdalwprowadziłpojęcie
nmiękkiego”państwa(softstate)naoznaczeniezacofanychiskorumpowanychpaństwpokolonial-
nychwAzji;zkoleiw1987r.RobertJacksonukułterminquasi-państwa(współczesnequasi-państwa
sąjużjednakzupełnąantyteząpierwowzoru).Zob.szerzejG.Myrdal,TheChallengeofWorldPo-
verty,NewYork1970;R.Jackson,Quasi-states,dualregimes,andneoclassicaltheory:International
jurisprudenceandtheThirdWorld,nInternationalOrganization”1987,t.41,nr4,s.519–549.Obok
pojęciaupadku/upadania(failure)państwapojawiłysiętakżeinneterminy(stateweakness,fragility,
collapse,decline);wistociemożnajednaksprowadzićteneologizmydowspólnegomianownika
wpostacideficytusprawnychispołecznielegitymizowanychrządów.
3Por.R.Jackson,C.Rosberg,WhyAfrica’sWeakStatesPersist:theEmpiricalandtheJuridical
inStatehood,nWorldPolitics”1982/83,t.35,nr1.
