Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzywKrólestwiePolskim(1815-1915)istniałsamorządżydowski?
23
goKahałem,WszystkiepodziałyAdministracjipolitycznej,cywilnej,ekonomicznej
iduchownej,należądojegonieograniczonejwładzy,któratymsamympołączawso-
biewszystkierodzajedespotyzmu,którymizawszepodługwoliidziwactwaswego
władałMawładzę[starszyznakahalna-A.M.]narzucaniawszelkichpoborów,nie
będącobowiązanasprawiaćsięprzedludemzpobudeknakładuonychanizużycia
pieniędzypublicznych.Bezprawiaogromne,którebypowinnywzburzyćcałynaród,
przeciwnymrzeczytorem,zdajesięichludociężałynieczućiniepostrzegać,tak
todaleceżydostwooswoiłosięzwszystkimigatunkamityranii,którymijeciemiężą.
Używastarszyznaswegoprawabezwszelkiejinnejostrożności,prócztej,którąim
przepisujepotrzebazachowaniapozyskanegoślepokredytu,tudzieżbojaźńbyna
koniecgminnagleocuconyiwzapalesłusznegodonichżalurozbestwiony,niezrobił
znichzapędowigniewuswegoizemścieofiary
36
.
Projektywsprawiezmianbyłyczęstobardzośmiałeinawiązywałydo
wcześniejszychkoncepcjidotyczącychżydowskiejsamorządności,np.znapole-
ońskiejFrancji,oczympisałWłodzimierzGodon:
[ł]mniemamjednak,żezadawnioneszkodliwezwyczaje,religijnościąnapiętnowa-
ne,adziśzawadąbędące,zmienioneisprostowanebyćmogą,tylkoprzezreligijną
wielkąRadę,ludzipoważnychiprawdziwieuczonychtegożwyznania,którzy,czy
tozechcąwznowićpomysłNapoleonazwołaniaSanhedrynu?
37
lubobiorąinną,byle-
byskutecznąwielkąRadęIzraelską,naktórejpoprawiądawneszkodliwe,aprzepiszą
noweustawy;zawszeprzeztenkrokzrobiąnieocenionąprzysługęwszystkimIzraeli-
tom,szczególniejwPolscezamieszkałym
38
.
Głoszabieralitakżeprzedstawicielespołecznościżydowskiej-najczęściejma-
skile.Uznawalionizniesieniekahałówzakroknadrodzedoreformypołożenia
społecznościżydowskiej.Innipodkreślalizatoiluzorycznośćtakichdziałań
39
.
Wdebacieniepojawiłysięjednakrealneprogramyihasłamogącestanowić
antidotumnazaistniałeiwciążpodkreślaneproblemy.Znakomitawiększość
36
CowstrzymuiereformęŻydówwkraiunaszym,coiąprzyspieszyćpowinno?,Warszawa
1820,s.21-23.
37
PomysłyteomówiłpewniewswojejzaginionejwczasiewojnypracydoktorskiejArtur
Eisenbach;częśćtegomateriałupojawiłasię(prawdopodobnie)wartykuleiedycjiźródłowej
wydanychprzezniegoprzedIIwojnąświatową,por.idem,Dokumentncudergeszihtefundepar-
tamentwadimingefagetcentralewasiminWarszawerFirsztentum,nBleterfarGeszichte”1938,
t.2,s.127-149orazidem,CentralreprezentacjeorgenajnfundijidnWarszawerFirsztentum,
ibidem,s.33-88.
38
W
.Godon,ZbiórustawiobrzędówwymagającychnajrychlejszejreformyIzraelitówosia-
dłychwprowincjachdoPolskinależących,Warszawa1835,s.13.
39
Jerkiewicz,op.cit.,s.147-148.
