Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
ArturMarkowski
Dozorybóżniczeiichkompetencje
Zakreswładzydozorówbóżniczychbyłznaczniewęższyniżkahałów.odebra-
noimuprawnieniazwiązanezsądownictwemiszkolnictwem
54
,pozostawiono
natomiastfunkcjępomocnicząwzakresiepodatkowymorazszeregkompetencji
związanychzutrzymanieminfrastrukturyreligijnejirytualnej.Takiukładbył
wmniemaniuMarcinaWodzińskiegoniczyminnymjakzmianąfunkcjigminy
żydowskiej.Zinstytucjiocharakterzekorporacjistanowejstałasięonaagendą
zarządzającązwiązkiemreligijnym
55
.Wmoimprzekonaniutazmianamiała
jeszczegłębszycharakter.Zlikwidowanobowiemautonomicznestrukturysa-
morządoweizastąpionojeinstytucjąpaństwowązabezpieczającąpodstawowe
potrzebyreligijneireprezentującą(jedyniezzałożenia)Żydówwobecświeckich
władzpaństwowych.Elementysamorządowerealizowanebyłypoprzezordynację
wyborczązakładającą,żedozorcówbóżnicznychwybierająŻydzispośródŻydów.
Trudnotujednakzająćjednoznacznestanowisko,oilebowiemsamaideadozoru
bóżniczegoijegosilnazależnośćodwładzpaństwowychwskazująnato,żebyłon
jeszczejednymelementemadministracjipaństwa,tojednaknapoziomielokal-
nympozostawionourzędnikomifunkcjonariuszomwybieranymjedyniespośród
członkówgminyżydowskiejdośćszerokąswobodęwdziałaniu.Dozorybóżnicze
jakoinstytucjazarządzającaniemiałyjużściśleautonomicznegocharakteru,aich
działalnośćpodlegaławielostopniowejiciągłejkontroliorazweryfikacjizarówno
naszczeblulokalnym(magistraty),regionalnym(komisjewojewódzkie,potem
gubernialne),jakicentralnym(komisjerządowe).Dokonałasiętuzmianamo-
delusamorządnościnietylkopodwzględemorganizacyjnym,aleiwzakresie
rozumieniategopojęcia,oczymnapiszęwpodsumowaniu.
Musimyjednakpamiętać,żepełniącyfunkcjędozorcywybieranibylinaka-
dencjeipoczątkowo,wpierwszejpołowieXIXw.,nietraktowanoichjakourzęd-
nikówpaństwowych.Tasytuacjazmieniłasiędopierowdrugiejpołowiestulecia.
Dozórbóżniczyskładałsięztrzechdozorcówwybieranychnatrzyletnieka-
dencje.CzynneibierneprawowyborczeprzysługiwałożonatymŻydommieszka-
jącymnastałenaobszarzedziałaniadanejgminyipłacącympodatekkonsensowy
(zaśod1830r.lokującymsiępozanajbiedniejsząpiątąkategoriąpodatkową,która
tegopodatku,adokładniejskładkigminnej,niepłaciła)
56
.Podziałyspołecznepod
54
Żydzimusieliopłacaćpodateknaszkołyelementarne,por.A.Penkalla,Żydziszydłowiec-
cywlatach1815-1914,[w:]Żydziszydłowieccy.Materiałysesjipopularnonaukowej,22lutego
1997r.,red.J.Wijaczka,Szydłowiec1997,s.58.
55
M.Wodziński,Zniesieniakahałów,[w:]Atlas…,s.162.
56
AGAD,CWW
,sygn.1431,s.6-9;J.Kirszrot,PrawaŻydówwKrólestwiePolskiem.Zarys
historyczny,Warszawa1917,s.47-48.
