Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KsiążkaoKochanowskim
13
inielepszychodosławionychstreszczeńzpodręcznikaMazanowskich),doktórychdo-
rzucaparęstereotypowychkomplementów(utwór„prześliczny”albo„zabawny”)lub
utyskiwań,żeKochanowskinapisałdanywiersztakanieinaczej.
AleWindakiewiczwychodzipozafilologięitojestnajgorsze,najszkodliwszedla
jegoczytelników.PoezjaKochanowskiegostajesiędlaWindakiewiczadokumentem
historycznym,obyczajowym,aprzedewszystkim–biograficznym.Utwórliterackiza-
tracaswąautonomicznąwartośćistajesiętylkośrodkiemwiodącymdopoznaniaauto-
ra.Przydatnośćjegodlatychcelówurastadonajważniejszegokryteriumoceny.Brzmi
tonieprawdopodobnie,alejestprawdziwe.Windakiewiczomówiwszyobszerniepieśń
pannyXIwSobótce(boinformujeożonieKochanowskiego)ipannyXII(bomożna
zniejpoznaćjegoprogramżyciowy),piszeopieśniachpoprzednich:„Pieśni,któreje
poprzedzają,zdająsięmiećjedyniedodatkoweznacznieniejakodekoracyjne.Powstały
onedlatego,abyplastyczniejtamtedwiewystąpiły.Sąoneczystodopełniającymikom-
pozycjami,bezgłębszejdoniosłościbiograficznej,imówiątylkootym,ja-
kierodzajezakochańznałpoetaijakietypypanieńskiewotoczeniuswym
spostrzegał”(s.127).PrzytymWindakiewiczzapominazupełnieoprawachfikcjili-
terackiej,otaksilnymwokresiehumanizmuelemenciekonwencjipoetyckiej.Wiersze
Kochanowskiegotraktujejakobezpośrednieświadectwojegożyciowychdoświadczeń
iwiernyprotokółjegopoglądów.Zniezrozumiałąuuczonegonaiwnościąizrozumia-
łympedantyzmemprzenosiwkonstruowanyprzezsiebieżyciorysiportretpsycholo-
gicznypoetywszystko,cowyczytałzjegotwórczości.Możnasięnierazubawić–mó-
wiącstylemautora–przylekturzetakichnp.fragmentówbiografiiKochanowskiego,
wysnutychzjegoutworów:„StosunekzLidiąprzybierałcorazniepomyślniejszyobrót.
Poetazestrapieniazacząłsięupijać,jakwosobnejelegiiopisuje(ElII,2).Wreszcie
począłszalećitenosobliwystanpsychologicznyupamiętniłwdwuelegiach,które,
obokpierwszejzdobyupojenia,sąnajciekawszymipamiątkamitejstudenckiejmiłości
Kochanowskiego”(s.32).Albo:„StosunekdoBezimiennejprzyczyniłsiębardzodo
podniesienianastrojumoralnegonaszegopoety.Nabyłdelikatności,wzniosłości,zmy-
słoweporywyprzytłumił,iprzyswoiłsobiepewnąpowagę,anawetmajestatyczność
wwypowiadaniuuczuć”(s.99).
NajakiemanowcezszedłWindakiewicz,tropiącbiograficzneszczegóły,dowodem
skomponowanyprzezniegowielkiromanspoetyzBezimienną–bohaterkąpolskich
erotykówKochanowskiego.Oswojejhipoteziepiszeautorconastępuje:„Schematten
przyczyniasiędowyjaśnienia,jakiewłaściwiemomentywprzebiegumiłościzdołałKo-
chanowskiująćiuwydatnić,jakiebyłojegożycieserdecznewczasachdworskich,zanim
sięożenił.Wolelibyśmyoczywiście,abypodkażdymz(...)rozważanychwierszyków
możnabyłopołożyćwiarogodnądatę.Alegdytoniemożebne,zadowalamysięschema-
tem,któryprzyczyniasięwielcedouplastycznieniazasobówduszypoety”(s.37–38).
Tesłowasąbardzoznamienne:ustaleniedat„wierszyków”ispekulacjenatemat„uczu-
ciowychzasobówduszypoety”wyczerpująwznacznejczęści„problematykęnaukową”
książki.Pointacałejsprawytkwijednakwtym,żeromanszBezimiennąokazałsięfik-
cją:odkryto,żedwaspośródwierszytegocyklusąakrostychami,zawierającymidwa
różnenazwiskaadresatek.(Wnowymwydaniunależałotochoćbywprzypiskuzazna-
czyćiniepodawaćczytelnikowiinformacjibezsporniefałszywych.)Aotodwajeszcze
przykładytej„wtórnejnaiwnościfilologicznej”,jakjąnazywajedenzewspółczesnych
krytyków.PiszącomiłościKochanowskiegodoLidii(postaćrównienierealna,jakowa
Bezimienna),Windakiewiczsuponuje:„MiłośćtobyłagorącaizmysłowaizmusiłaKo-
