Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
KrzysztofNowak
Możnapowiedzieć,żetylkopowstałew1925rokucentroweUkraińskie
ZjednoczenieNarodowo-Demokratyczne(UNDO)liczyłosięwPolscejako
programowyreprezentantpolitycznegoaktywizmuwynikającegozprzyczyn
taktycznychipraktycznych.Akceptującistniejącyporządekprawny,działacze
UNDOdomagalisięodwładzpolskichm.in.zrealizowaniaodrzuconegoprzez
niewiosną1923rokuprojektuustawyzwrześnia1922rokuowprowadzeniu
wdawnejGalicjiWschodniejsamorząduterytorialnego,traktującjednaktepo-
stulatytylkojakojedenzetapównadrodzedopełnejsuwerenności.UNDO
utrzymywałapoufnekontaktyzUWO13.Fakt,iżhasławalkioniepodległość
UkrainybyłybardziejpopularnewdawnejGalicjiWschodniejniżnaWołyniu
iutożsamiałasięznimitylkoczęśćUkraińcówwPolsce,nieoznaczał,żepo-
zostaliakceptowaliistniejącystanprawny,nietylkowsprawachgranicznych.
Władzepolskie,potrzebującbezpiecznegobuforunawschodnichrubieżach
państwaniezamierzałybowiemtolerowaćtamżadnych,takżepotencjalnych,
czynnikówodśrodkowych,tymbardziejżepostawapolitycznawieluUkraiń-
cówiatakiterrorystyczneutwierdzałyjewtymprzekonaniu.Obawyprzed
powtórzeniemsięwydarzeńzlat1918—1919ipotrzebakonsolidacjimłodego
państwazwyciężyły,ajegoefektembyłyzwłaszcza—faktycznieproasymila-
cyjne—tzw.ustawykresowerząduWładysławaGrabskiegoz1924r.14.Takie
podejścieniebyłozresztąwyjątkiemwówczesnychrealiacheuropejskich,gdyż
wżadnymzpaństwautonomiaterytorialnaniefunkcjonowała(Praganadanej
w1920rokuautonomiidlaRusiZakarpackiejdojesieni1938rokuniewpro-
wadziławżycie,zkoleiutworzenieautonomicznegowojewództwaśląskiego
wPolsceniewynikałozprzyczynetnicznych).Wkwestiiukraińskichkoncepcji
niepodległościowych(pomiającrzeczjasnadążeniakomunistów),obejmujących
jakikolwiekobszarpaństwapolskiego,dlazdecydowanejwiększościPolaków
niebyłopoladodyskusji.Istniałynatomiastwśródpolskichpolitykówidziała-
czyspołecznychróżnicecodocharakterupolitykinarodowościowejwzględem
zamieszkującejKresyWschodnieludnościukraińskiej.Prowadzonodziałaniana
rzeczwytworzeniabądźutrwaleniawmasachukraińskichpostawpropaństwo-
wychzmyśląointegracjiobywatelskiejmieszkańcówcałegopaństwabezwzglę-
dunanarodowośćczywyznanie—odprowadzeniaodgórnegokursuasymilacji
etnicznej,przezwzmacnianiepodziałówetnograficznychiwyznaniowychoraz
regionalizmówiseparatyzmówwśródŁemków,Bojków,HucułóworazUkraiń-
cówzWołynia,popromowaniefolkloru,rozwojugospodarczegoikulturalnego
powiatówpołudniowo-wschodniejPolskiiasymilacjępaństwową.Todrugie
13R.Torzecki:Kwestiaukraińska…,s.238—251,264.
14A.Chojnowski:Ukraina…,s.79—84.Analizętzw.ustawkresowych,którem.in.
narzucałyUkraińcomutrakwistyczneszkolnictwopowszechne,zob.J.Ogonowski:
UprawnieniajęzykowemniejszościnarodowychwRzeczypospolitejpolskiej1918—1939.War-
szawa2000,s.87—130.
