Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
czynazwyosobowetypuodmiejscowegoonarodowościwymienianychwwy-
kazachżołnierzy.Tegotypuokreśleniadotyczą(wróżnymzresztąstopniu)
większościprezentowanychnarodowości.Brakichjednaknp.przyRusinach
-największejniepolskiejgrupiewkadrzetowarzyskiejobronypotocznej.Dla
uzyskaniapełnegoobrazustrukturynarodowościowejjagiellońskiegowojska
musimyuczynićpróbęwyodrębnieniatejnacji,wczym-jeślichodzioRusi-
nówzW.Ks.Litewskiego-wielcepomocnanambędzieMetrykaLitewska.
Zakwalifikowaniedoodpowiednichgrupnarodowościowychżołnierzyobce-
gopochodzeniamieszkającychwKoronie(awięcbędącychpoddanymikróla
polskiego)budzinajwiększewątpliwości.Cóżjednakzrobić,jeślizarównoźró-
dłaurzędowe,jakiheraldycznenieinformująbliżejonarodowościczęścika-
drydowódczej,codoktórejistniejąpodejrzenia,żebyłaniepolskiegopocho-
dzenia?Minionewiekiprzekazałynampotychludziachjedyniesamenazwi-
skaiimiona.Nicnamwtymwypadkuniepozostaje,jakodwołaćsiędojęzy-
koznawstwaizastosowaćwłaśniekryteriumimionowe,zdającsobiesprawę
zbłędówmetodologicznych,któremożemypopełnić.Chcemybowiemjedy-
nieustalić,ktoztychżołnierzyuważałswójjęzykzabliższysobieodpolskiego
lubteżktozauobcego”wśrodowiskużołnierskimbyłuważany2.Obcebrzmie-
nieimieniaświadczy,żektośnadałjesobiesamłubzrobilitojegorodzice,albo
też,żeużywanebyłoonoprzezpolskiewprzeważającejczęściotoczenie.Gru-
pętęwyodrębniamyzresztąwyraźnie,podkreślająchipotetycznośćjejzakwa-
lifikowania.Podobniepostępujemywprzypadkużołnierzyonazwiskachokre-
ślającychpochodzenieetniczne3iwywodzącychsięodnazwmiejscowości.
Dużetrudnościwustalaniufaktówporozumieńwojskowychnastręczako-
respondencja-szczególniedyplomatyczna.Królowiedawaliswymposłom
podwójneinstrukcje,aniekiedyjedynieustne.Wpisanychzleceniachnieza-
mieszczanoczęstowłaściwychżądańpolityczno-wojskowych,przeciwnie-
wysuwanoinne,któredopomogłybydospełnieniatychutajnionych.Dopiero
zestawieniefaktówmisjidyplomatycznychiichskutkówwpostaciprzybywa-
niaobcychoddziałówpozwalanamsnućprzypuszczenieoustaleniachdoty-
czącychwspółdziałaniawojskowego.
Wwynikużmudnychpraczidentyfikowaliśmy121rotmistrzówniepolskiego
pochodzenia.Grupatastanowiok.2/3wszystkichobcychdowódcówwyższego
szczeblasłużącychwarmiijagiellońskiej.Spośródwieluniższychdowódców,
októrychpiszemywniniejszejpracy,najbardziejdlanasreprezentatywnązbio-
rowościąbędzie231towarzyszyjazdyobronypotocznejzlat1548-1566.Liczba
2Por.m.in.:A.Mączak,MieszkańcyMalborkawr.1570,uZapiskiHistoryczne”,t.25,1960,z.3/4;
W.Urban,Składnarodowościowymieszczaństwakrakowskiegowlatach1574-1660wświetleaktgrodzkich,
[w:]Społeczeństwostaropolskie.Studiaiszkice,podred.A.Wyczańskiego,t.3,Warszawa1983,s.121-138.
3Wymaganajesttudużaostrożnośćzestronybadacza,bowiemnp.Węgremnazywanoczłowieka
nietylkozewzględunajęzyk,alerównieżniekiedyinajakiśinnybliższyzwiązekzkrajemwęgier-
skim,choćbytylkoprzybyszaztegokrajubezwzględunajęzykmacierzysty.Określenieprzynależ-
nościnarodowościowejwedługformynazwiskabudzićmożerównieżzastrzeżeniazpowoduwystę-
powanianiekiedydosłownegotłumaczenianazwisknainnyjęzyk,np.Hoffman-Dworzański.
