Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
OkreślenieDmotłoch”częstopojawiasięwtekścieKoźmiana,
wskazującnajedenzgłównychobszarówzainteresowańpamiętni-
karza.Byłyiinne,równieważneirównieżdotyczącezjawiskuzna-
wanychzadestrukcyjne:romantyzmu,postrzeganegojakoniszcząca
kulturowyładerupcjamrocznychsił;kryzysutradycyjnejhierarchii
społecznej,którąatakowaćmielizarównowywrotowcy,demagodzy
pokrojuMickiewiczaiLelewela,jakireprezentującyaparatpań-
stwowybiurokraci.SkupmyjednakuwagęnapojęciuDmotłochu”,
ponieważmamydoczynieniazkwestiąoszczególnymznaczeniu.
NamłodymmieszkańcuPRL,pochodzącymzrodzinyDinteligen-
cjipracującej”,Dbezpartyjnej”iodrobnomieszczańskimrodowodzie,
Koźmianowskiewywodyorozbestwionymtłumierobiłyosobliwewra-
żenie.Czułemwyraźnie,żeichwydźwiękjestniecenzuralny,wszcze-
gólnysposóbnieprzyzwoityiintrygujący.Oczywistabyłaniezgod-
nośćopiniipamiętnikarzazoficjalną,partyjno-państwowąretoryką,
któramiałacharakterostentacyjniedemokratyczno-egalitarny.Tego
rodzajuniecenzuralnośćstanowiładlamnieźródłoniezbytwyrafino-
wanejsatysfakcji.Zdawałemsobiejednaksprawę,żenietylkoototu
chodzi,żetokwestiabardziejskomplikowana.Dziśmogęjąprzed-
stawićjaśniejniżbyłemwstaniezrobićtowtedy.Popierwsze,Koź-
mianopisywałuczestnikówpowstanianarodowego.To,copisał,było
sprzecznezpotężnym,dominującymnurtemdziewiętnasto-idwu-
dziestowiecznejtradycjihistoriograficznejipublicystycznej.Nurtten
ukształtowałszerokorozpowszechnionewyobrażeniaideowo-moralne
orazstandardyzachowań.PeerelowskaDpolitykahistoryczna”,choć
zinnychwywodziłasięźródeł,chcączachowaćkontaktzodbiorcą,
musiałanawiązywaćdoowegoimaginarium5,skandalicznyposmak
opiniiKoźmianawynikałzaśwznacznejmierzeztego,żekłóciłysię
oneznormamiukształtowanyminadługoprzednarodzinamiPRL
isolidnieutrwalonymi.Podrugie,kwestiapostawpatriotycznych
łączyłasięściślezszerszymproblememegalitaryzmu,awwarunkach
Drealnegosocjalizmu”ideaDrówności”niemogłabyćodbieranawjed-
noznacznysposób.
Trudnobyłobyutrzymywać,żewczasachGomułkiczyGierka
zasadaspołecznejrównościniecieszyłasięszerokąpopularnością.
Jednocześniestanowiłajednakogniskonapięćikonfliktów.Zarówno
Dreżimowy”wzorzecegalitaryzmu,jakijegopraktycznarealizacja
wywoływałysprzeciw–rozmaicieumotywowany,naogółukryty,cza-
semgwałtowniesięujawniający.Wspołeczeństwie,któremusystem
Drealnegosocjalizmu”narzuciłosąsiedniemocarstwo,wrogośćmogła
budzićsamazasada.KtoutożsamiałsięzDrugąRzecząpospolitą,ten
niejednokrotniezniechęciąalboinienawiściąpatrzyłnapeerelowskie
11
