Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kułaków,ludzi,którzymielijakiekolwiekzwiązkizdawnymsystemem(nie-
odpowiedniepochodzeniesocjalne,służbawcarskichinstytucjachetc.).Apo-
geumrepresjiprzypadanalata1937-1938,tj.czasyWielkiegoTerroru.
Jakjużwspomniano,polscydyplomaci,urzędnicykonsularniiagenciwy-
wiaduzewzględunauwarunkowaniaterenumieliograniczonepoledopro-
wadzeniapracyobserwacyjnejiwywiadowczej.Źródłemichwiedzybyły
przedewszystkimobserwacjemiejsc,wktórychpracowaliorazobserwacjepo-
czynionepodczaspodróżysłużbowychiobjazdówterenukonsularnego,atak-
żerozmowyzpetentami
41
,sowieckimiurzędnikamiorazdyplomatamiinnych
państw.Zajmowanosięanaliząsowieckiejprasyiliteraturyfachowej(wojsko-
wej,partyjnej,ekonomicznejetc.).Pewneinformacjezawierałarównieżkore-
spondencja,któranadchodziłaodmieszkańcówZSRS.Pomimotrudności,
udawałosięzebraćmateriałyrzutującenarzeczywistąsytuacjęwZSRS,trud-
niejszebyłozbieraniemateriałówstrictewojskowych–oArmiiCzerwonej,
odyslokacjijednostek,oplanachwojskowychnawypadekwojny
42
.
1111111
41
Sowieckierepresje(zatrzymywanie,aresztluboskarżenieoszpiegostwo)wobecosób
odwiedzającychobceplacówkidyplomatyczneikonsularnepowodowałystopniowe
zmniejszaniesięliczbypetentów,awokresiejeżowszczyznypraktycznieichredukcję
doabsolutnegominimum.WwarunkachWielkiegoTerroru(1937-1938)niemożliwe
równieżstawałosięodbywanienormalnychobjazdówterenukonsularnegozracji
bezpardonowejipoprostuprymitywnejinwigilacji,orazutrudnianiawszelkimimoż-
liwymisposobamiegzystencjipolskimiwszystkiminnymzagranicznymdyplomatom
iurzędnikom.Szerzejnatentematzob.R.Kuśnierz,Funkcjonowaniepolskichplacówek
dyplomatycznychwZSRSwwarunkachWielkiegoTerroru(1937-1938),[w:]Polskadyploma-
cjanaWschodzie...,s.374-403.
42
Zob.P
.Kołakowski,Czaspróby...,s.195.JerzyNiezbrzycki,będącjużnaemigracji,mie-
siącpoagresjiniemieckiejnaZwiązekSowiecki,21lipca1941r.,przygotował,opierając
sięnaswojejwiedzyidoświadczeniuwpracywywiadowczej,raportoprzygotowaniu
informacyjnymwywiaduniemieckiego(wojskowegoipolitycznego)dowojnyzZSRS.
Wnimporównałskutecznośćwywiadówpolskiegoiniemieckiego.Tenostatni,we-
długsłówNiezbrzyckiego,miałświetnerozeznaniewsprawachsowieckich,dopóki
dopótymiałoparciewkolonistachniemieckich.Tosięskończyłowrazzrozkułacze-
niemniemieckichosadników.WtedyNiemcymielipozyskiwaćinformacjewpodobny
sposóbjakPolacy:„Informacjeoniemieckimrolnictwieinastrojachwsiwzwiązkuzwy-
siedleniemNiemcówzmniejszyłysięprawiedozera.Gdyprzyjechałemnateren,[1928r.
–R.K.]Niemcybylikapitalniepoinformowanionastrojachwsi,oprzebiegukolekty-
wizacji,ozbiorachiorganizacjizapasu–gdywyjeżdżałem[w1930r.–R.K.],konsulo-
wieniemieccyrozbijalisięsamipoterenie,podobniejakimy,łapiącinformacjeprzy-
godne,podobniejakimy,wnioskujacnaobserwacjachwłasnych,podobniejakimy,
prowadzącwywiadprasowy,którywwarunkachorganizacjiiwywiaduZSRSzaczy-
nałodgrywaćcorazpoważniejsząrolę”.JózefPiłsudskiInstituteofAmericainNew
York,ArchiwumRyszardaWragi(AntoniegoJerzegoNiezbrzyckiego),sygn.l,b.p.,brakty-
tułudokumentu,21VII1941r.
17
