Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pragmatyka
RozwójpragmatykiwielezawdzięczaLudwigowiWittgensteinowi.
WtezachwyłożonychwDociekaniachfilozoficznych2austriackifilozof
porównałjęzykdoskrzynkiznarzędziami.Każdenarzędziemaswoje
przeznaczenieiużywamygodoróżnychcelów.Podobniejestzjęzy-
kiem.Językówjestwieleisłużąróżnymcelom.Innegojęzykaużywa-
mydopisaniaksiążek,innegowrozmowiezprzyjaciółmi,ainnego,
gdychcemyprzekonaćnaszegoprzełożonego,abyudzieliłnamkilku
dniurlopu.Zapomocąjęzykanieopisujemywyłącznierzeczywistości,
alerównieżwydajemyrozkazy,żartujemy,obrażamykogoś,opowiada-
mybarwnehistorieitd.Nieistniejejedenpoprawny,ustalonyraznaza-
wszesposóbużyciajęzyka,doktóregopowinnistosowaćsięrozmówcy.
Znaczeniewypowiedziuzależnionejestodintencjimówiącego(formy,
wjakiejpragnieonzastosowaćkonkretnenarzędzie)orazkontekstusy-
tuacyjnego(pragmatycznegotła,czyliokoliczności,wktórychpowstaje
komunikat).
Prawidłoweokreśleniekontekstusytuacyjnegopozwalauniknąćnie-
jasnościiwieloznacznościkomunikatu.Wskazanienaodmiennykon-
tekstbywaniekiedystrategiąobronną.Przypartydomururozmówca
częstopodkreśla,żejegosłówniemożnabraćdosłownie,żemiałzu-
pełniecośinnegonamyślilubwypowiadałsięwpewnymspecyficznym
kontekście,bezuwzględnieniaktóregoniemożebyćprawidłowoodczy-
tany.Powołaniesięnaodmiennykontekstinterpretacyjnymożerównie
dobrzekomplikowaćinterpretacjęzamiastjąułatwiać.
przykład:Pouczającym,aczkolwieksmutnymprzykłademobrazują-
cymtęsytuacjębyłotłumaczeniesięgrupkimłodychosóbwykonują-
cychfaszystowskigestwyciągniętejprawejdłoni,żezamawialipięć
piw.
Zazwyczajwypowiedzisłużąkomunikacjijęzykowej.Zfunkcjąwypowie-
dziwiążemyskutek,zazwyczajpozajęzykowy,któryjestnastępstwem
wypowiedzi,inajegopodstawiewyróżniamyfunkcjejęzykoweopisane
poniżej.
1.Jeślicelemnaszegorozmówcyjestdostarczenienaminformacji
ofaktach,towjegowypowiedzidominujefunkcjaopisowa.Tego
typuwypowiedzimożemyoceniaćjakoprawdziwealbofałszywe.Ty-
powymprzykłademwypowiedzispełniającejfunkcjęopisowąjest
wypowiedźstwierdzająca,żetakatakjestalbotakatakniejest.
Funkcjęopisowąrealizujemyzapomocązdańoznajmujących,opi-
sującychrzeczywistość.Zfunkcjąwypowiedziwiążemyskutekpoza-
językowy,będącyjejnastepstwem,inajegopodstawiewyróżnimy
funkcjewypowiedzi.Choćwyróżnioneponiżejkategoriefunkcjonal-
nemająnieostrycharakter,tozwracająnasząuwagęprzedewszyst-
kimnafakt,żejęzykużywanyjestbardzoczęstodoprzekazywania
czegoświęcejniżtreśćpropozycjonalnatego,cosiępowiedziało.
Abywskazaćdominującąfunkcjęjęzykowąwypowiedziniezbędne
jestodniesieniejejdonajbardziejdynamicznegokontekstuużycia
języka,którymjestkonwersacja.
Pomyśloskrzynceznarzędziami.Jesttammłotek,sąobcę-
gi,piła,śrubokręt,calówka,garnekdokleju,klej,gwoździe
iśruby.–Jakróżnesąfunkcjetychprzedmiotów,takróżne
sąteżfunkcjewyrazów.(…)(paragraf11)
Językjestinstrumentem.Jegopojęciasąinstrumentami(…)
(paragraf259)
Dlapragmatykiznaczeniesłówjesttożsamezichużyciem.
WeźmyzaprzykładwypowiedźnZobaczjakiładnypłaszcz”.
Jeślijesttokomunikat,jakikierujeżonadomęża,gdyprze-
chodząobokwitrynysklepuodzieżowego,zrozumianybędzie
niejakokomentarzdotyczącynp.fasonupłaszcza,alejako
wypowiedź:nMożekupiłabymsobietakipłaszcz?”lubnNie-
długomamurodzinyichcędostaćtenpłaszczwprezencie”.
Jeślinieweźmiemypoduwagękontekstusytuacyjnego,to
podsłyszanarozmowadwojgaosóbnatematestetycznych
właściwościpłaszczawywieszonegonawystawiemoże
wydaćsięnawetzupełniepozbawionasensu.
on:Wmojejpracyszykująsięcięciaetatów.
ona:Niemamsięwcoubrać.
on:Myślisztylkoosobie!
ona:Przyganiałkociołgarnkowi…
Znakinieposiadająstałego,zadekretowanegorazna
zawszeznaczenia.
13
