Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Chodzitakżeoinnyaspektsprawy.otóżwjakimśsensieoliterackimtrak-
towaniudziełaateńskiegohistorykaprzekonujepraktykapisaniaoTukidydesie.
KiedyfilozofihistorykmyślispołecznejBronisławŁagowski,odwołującsiędo
znanejmowyPeryklesa,pisał:n«Byćtyranemtoniesprawiedliwe,aleprzestać
nimbyćtobardzoniebezpieczne»,powtarzałzaTukidydesemArysto-
teles”85,czyprzekonywał,żenJednojestpewne[ś],racjęmiałTukidydes,
pisząc:byćtyranemtoniesprawiedliwe,aleprzestaćnimbyćtobardzoniebez-
pieczne”86—toprzyjmuję,żemiałnamyślitensamsposóbujęcia,jakiprezen-
towałhistorykideiIsaiahBerlin,gdypisałnieoPeryklesie,alewłaśnieonPe-
ryklesieTukidydesa”87.Dlakontrastu—inaczejrozkładaakcentyGilbert
Murray,pisząconsławnejmowie[Peryklesa]zapisanejdlanasprzez
Tukidydesa”88.
PodajęjakoprzykładmowyPeryklesa,ponieważnawetnatlewielomównych
Atenbyłyoneuznawanezawyjątkowe.Plutarchpiszeomowachwtensposób:
nDo[ś]formyżyciaigórnościusposobieniadostrajałPeryklestakżestylswoich
przemówień,jakbyjakiśdostrajałinstrumentmuzyczny”89.Równieżprzydomek
nolimpijski”zawdzięczał—zdaniemPlutarcha—swemutalentowimówcy:
Utworykomedioweówczesnychpoetów,którego[Peryklesa]nierazpoważnie
iwżarciewspominają,kierującwniegoostrzeswychsłów,podająwyraźnie,żeprzy-
domekównadanomuprzedewszystkimzajegowymowę.Czytamytam,żePerykles,
85B.łaGowski,Fałszywahistoria,błędnapolityka,Warszawa2017,s.85.
86Tamże,s.79.
87i.Berlin,Wolność,przeł.B.Baran,Warszawa2017,s.371;„[ł]Sokratesniczegoniepisał,awszelkierelacje
ogłoszonychprzezniegopoglądachpochodzązdrugiejlubtrzeciejręki.Jakzwyklewtakichprzypadkachjesteśmy
skazaninietylkonapośredniość,lecztakżenastronniczośćtychrelacji,wynikającychzodmiennychtemperamentów
iumysłowychformacjitych,którzynamjeprzekazali.WstarożytnejGrecjinieobowiązywałrygoryzmwtegotypu
przekazach,aautoromniezależałoaninaprecyzjiprzytoczeń,aninaukryciuwłasnychskłonnościwpodejściudo
omawianegotematu”
.r.leGuTko,Sokrates.Filozofiamężasprawiedliwego…,s.21.
88G.murray,Eurypidesijegowiek,przeł.w.Juszczak,Warszawa2018,s.82;zob.teżHistoriaideipolitycznych.
Wybórtekstów,wybórioprac.s.filipowicz,a.mielczarek,k.pieliński,m.Tański,Warszawa2012.Wybórtenotwiera
Perykles(s.15-20),czyliprzyjmujesiętumilcząco,żeTukidydessprawozdajePeryklesa,anietworzyczy
interpretujemyślateńskiegomężastanu(choćczęstouznajesięjednak,żetoateńskihistorykjestautoremmowy
wybitnegoateńskiegoprzywódcy).Zob.Tukidydes,MowapogrzebowaPeryklesa,przeł.K.kumaniecki,„Teologia
Polityczna”2012,nr6(„Śmierćipolityka”),s.9-13.Przedstawieniemówrzeczywiściewygłoszonychwoparciu
oracjonalnąrekonstrukcjęnajbardziejprawdopodobnieskutecznychargumentówwydajesięnaturalnymsposobem
postępowaniahistoryków.TakwięcpiszeStevenRuncimanwkontekściepierwszejkrucjaty:„MowyBizantyjczyków
niezachowałysiędonaszychczasów.Wydajesięjednak,żepragnącprzekonaćaudytoriumochwalebnościsłużby
dlacesarza,ambasadorzypołożyligłównynacisknacierpieniachrześcijanwschodnich,którebędąichudziałem
dopóty,dopókinieprzepędzisięniewiernychztychobszarów.JeżeliKościółmiałswąpowagąpoprzećakcję
werbunkową,towabienieochotnikówwysokimżołdemwydawałosięniewystarczające”
.s.runciman,Dziejewypraw
krzyżowych.PierwszakrucjataizałożenieKrólestwaJerozolimskiego,przeł.J.schwakopf,Katowice-Poznań2009,s.97.
89pluTarch,Żywotysławnychmężów,przeł.m.BroŻek,Wrocław1976,s.67.
32
