Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Mapyigranice
sięgającejjużepokirozpaduprasłowiańskiejwspólnotyjęzykowej(skutkiem
niejednolitegonapowiększającymsięobszarzesłowiańskimprzebiegudrugiej
palatalizacjijestnaprzykładto,żewjęzykupolskimwpewnychpozycjachza-
chowałysiępierwotnespółgłoskitylnojęzykowek,g(kwiat,gwiazda),natomiast
wjęzykurosyjskimuległyonepalatalizacjiiprzejściuwc,(з→)z(cvet,zvezda)).
Powszechniesięprzyjmuje,żeostatnimprocesem,któryobjąłbezżadnychróż-
niccałąówczesnąprasłowiańszczyznę,byłapierwszapalatalizacjaspółgłosek
tylnojęzykowych(jejskutkisąwidocznewtymsamymzakresiewewszystkich
językachsłowiańskich).TrzebazresztązaLeszkiemMoszyńskimstwierdzić,że
mimodostrzegalnychróżnicdialektalnychjęzykprasłowiańskibyłdoVw.n.e.
wstosunkowowysokimstopniujednolity(Moszyński1984).
DopierowielkaekspansjaterytorialnaSłowian,zapoczątkowanawVIw.,
zasadniczozmieniłasytuacjęwtymwzględzie.Wciągutrzechwieków,odVI
doVIII,SłowianienazachodziedotarliażzaŁabęiwewschodnieAlpy,na
wschodzie–wdorzeczeOkiigórnejWołgi,wreszcienapołudniuzasiedlili
(oczywiścienawarstwiającsięnaludnośćzastaną)całyPółwysepBałkański,
ażdopołudniowychkrańcówPeloponezu(jedynienapółnocyterytorialnej
ekspansjiSłowianstanąłnaprzeszkodzieBałtyk)(Vasmer1941;Skok1950;
Kranzmayer1956–1958;Shevelov1964;Stieber1979;Moszyński1984).
Wświetlepowyższegowywodunieulegawątpliwości,żemigracje,czy
towformiepokojowejpenetracjiosiedleńczo-gospodarczej,czywformie
podboju,zawszewydatnieprzyśpieszająprocesróżnicowaniasięjęzyka.Jeśli
częśćjegoużytkownikówopanujenoweziemie,oddaloneodobszarupierwot-
negozasiedlenia,corazmniejzmianjęzykowychzrodzonychwpraojczyźnie
docieradoprzedsiębiorczychkolonistówczybezwzględnychzaborców.Zkolei
naichmowęoddziałujejęzykludnościpodporządkowanejlubpodbitej–pier-
wotnychmieszkańcówtychziem(substratjęzykowy),coprzyśpieszanarastanie
różnicjęzykowychmiędzyichmowąamowąpraojczyzny.Jakjużstwierdzi-
liśmywyżej,językróżnicujesięwtensposóbnadialekty,aoddialektudo
osobnegojęzykajużtylkokrok(Weinsberg1983;Majewicz1989,1999;Walczak
2006,2007).Wystarczy,byróżnicnarosłowięcej,byzczasemnałożyłysięna
niegranicepaństwowe,bywewnątrznichwytworzyłasięświadomośćodręb-
nościnarodowej–iotodialektstajesięodrębnymjęzykiemnarodowym(Wal-
czak1995b).
TewszystkieprocesyuruchomiływielkiemigracjeSłowianzapoczątkowane
wVIw.Naogromnymobszarze,rozciągającymsięodZałabiaiwschodnich
AlppośredniąWołgęipołudniowykraniecPeloponezu,wdodatkuobszarze
–coteżniebezznaczenia–zwłaszczamiejscamibardzozróżnicowanympod
względemfizjograficznymipodwzględemsubstratu(lub,jakwGrecji,super-
stratu)językowego,utrzymaniejednościjęzykowejbyłoabsolutnieniemożliwe.
Toteżjęzykprasłowiańskiwszedł,wmyślzreferowanejnawstępiekoncepcji
TadeuszaMilewskiego,wfazęrozpadu,któradoprowadziładowykształcenia
