Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
JózefTarnowski•Wernakularyzmineowernakularyzm:zamiastwstępu
szychbadaczyrozpropagowałtenterminAdamMiłobędzkiwpracachzarówno
polskojęzycznych,jakianglojęzycznych,publikowanychwlatachosiemdziesią-
tychidziewięćdziesiątychXXwieku5.Potemużywaćgozaczęlitakżetłumacze
książekanglojęzycznych.Procesprzyswajaniategosłowatrwałlatkilkanaście.
PolskiejtłumaczceksiążkiJencksaokreślenieneo-vernacularmusiałosięwyda-
waćjeszczezbytobce,skoroprzełożyłajenaUneorodzimy”6,alejużtłumaczwska-
zanegodziełaWatkinazastosowałścisłypolskiekwiwalentterminuangielskie-
go,czyliUneowernakularny”7.Najpierwwięcwjęzykuangielskimupowszechniła
sięparavernacular–neovernacular,potemzaśwjęzykupolskimzakorzeniłsię
ichścisłyetymologicznyekwiwalent:wernakularny–neowernakularny;pierwszy
terminwznaczeniuszerokorozumianejsztukiludowej,drugizaśsztukiUwyso-
kiej”inspirowanejsztukąludową.
2
Wbrytyjskiejarchitekturzeisztuceużytkowejpraktykaneowernakularnapo-
przedziłajejteorię.Aszłaowapraktykadwomatorami.Inicjatoramipierwszego
byliWilliamMorrisiPhilippWebb.Dziełototalnerozpoczynającetennurtsta-
nowiłzbudowanywlatach1859-1860wBexleyheathpodLondynemRedHouse
(ilustr.1)–zaprojektowanyprzezWebbadomrodzinnyMorrisa,mieszczącytak-
żepracownieartystyczne.Wtworzeniuwystrojujegownętrzbraliudziałoprócz
właścicielarównieżczłonkowieThePre-RaphaeliteBrotherhood–EdwardBurne-
-JonesorazDanteGabrielRossetti.Surowaestetykategodomuprogramowo
kontrastowałazmodnymwówczaswWielkiejBrytanii,bogatymdekoracyjnie
historyzmem:neorenesansem,neoklasycyzmemineogotykiem.RedHousezo-
stałzbudowanyznieotynkowanejczerwonejcegły,wopozycjidobudowanego
wtymczasiezżółtawegowapieniaogromnegoibardzobogatoornamentowa-
negoneogotyckiegobudynkubrytyjskiegoparlamentu,alewzgodziezprowin-
cjonalnymczerwonoceglastymiskromnymdekoracyjniegotykiempobliskiego
hrabstwaEssex.Budynekmaplanasymetrycznejwęgielnicy,zgodnyzjednym
ztypówtradycyjnychzabudowańwiejskichwcentralnejAnglii,ijestpozbawiony
dekoracjiarchitektonicznejnałożonejnaelewację,zaśostrełukiużytesąwnim
wcelachkonstrukcyjnych,zarównowelewacjach,jakiwewnętrzach.Wneo-
wernakularnymRedHousepołączonezostaływięcdwieinspiracjewernakular-
ne:budownictwochłopskieiprowincjonalnyrodzimygotyk.Webbstosowałten
dualistycznyeklektyzmwwielunastępnychswoichdziełach,np.wdomuszere-
gowymprzyWorshipStreet(1863)czyNumber1PalaceGreen(1870),obawLon-
1111111
5Np.wdwujęzycznejksiążceArchitekturaziemPolski.TheArchitectureofPoland,Kraków
1994,s.108-113.
6Ch.Jencks,Architekturapostmodernistyczna,tłum.B.Gadomska,Warszawa1987,s.95.
7D.Watkin,Historiaarchitekturyzachodniej,tłum.R.Depta,Warszawa2001,s.472.
