Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
KronikaDzierzwy
Transkrypcja(początek):Ortumsiveoriginem
polonicaegentisabinitiomundiegoquisum
Miersuacognominatustaleminscripturis
inveni.Sciendumergoest,quodPoloniex
stirpesuntIaphet,quifiliusNoefuit,cuidum
paterbenediceret,hocspirituDeiinstigante
intonuit:dilatetDeusIaphet.HicIaphetinter
multosfiliosquosgenuit,unumhabuit,cuius
nomeneratIavan,quemPolonivocantIwan.
IavanautemgenuitPhiliram.
Translacja(początek):Ja,zwanyMierzwą,
znalazłemwpismachtakipoczątek,czyli
pochodzenie,narodupolskiegoodpoczątkuświata.Należywiedziećwięc,żePolacysązroduJafeta,którybył
synemNoego.Gdyojciecmubłogosławił,wykrzyknąłzachęconyduchemBożym:NiechBógdaJafetowidużą
przestrzeń.TenJafetmiędzywielomasynami,którychzrodził,miałjednego,któremunaimiębyłoJawan,
aktóregoPolacynazywająIwanem.JawanzaśzrodziłPhilara.
(przekładPawłaStrusia)
osobaobrosłajużniewątpliwielegendą,akreowanegoewidentnieprzezautorana
wzorzecwładcynaużytekswegomłodzieńczegobohatera,BolesławaKrzywoustego.
Autor,zapewnemnichbenedyktyński,pochodziłzkręgukulturyromańskiej,najpraw-
dopodobniejzpołudniowejFrancji.Jegodziełko,choćniezawieraanijednejdaty,
jestźródłemowysokimstopniuwiarygodności.
WpołowieXIIwiekuinnyprzybyszzkręgukulturyromańskiej,zapewnerównież
mnichbenedyktyński,imieniemMaur,spisałwwierszowanejformieflczynyńnajwyż-
szegopoksięciudostojnika,palatynaksięciaśląskiegoWładysławaIIWygnańca-
PiotraWłostowica.Utwórten,zwanyCarmenMauri,zaginął,aleudałosięgoczęścio-
wozrekonstruować(M.Plezia)napodstawiepowstałejnapoczątkuXVIwiekuanoni-
mowejKronikioPiotrzeWłaście,którejautorwsposóbdośćniewolniczyztamtego
utworukorzystał.
BardzopoczesnemiejscewpolskiejhistoriografiizajmujeMistrzWincentyzwany
Kadłubkiem,biskupkrakowskiwlatach1207-1218,anastępniemnichcysterski
wJędrzejowie,gdziezmarłw1223roku.Świetniewykształconyzagranicąiuzdol-
nionyjakopisarz,stworzyłdziełoowielkichwalorachliterackich,którechoćnazy-
wasięKronikąpolską,tylkoczęściowospełniawymogi,jakiemożnastawiać
historiografowi.Wznacznejczęściswegodziełaautorświadomietworzylite-
rackąwizjęodległychdziejówPolski,wplatającjewdziejeświataantycznego
(AleksandraWielkiego,JuliuszaCezara,Grakchów).Częstowodniesieniudoczasów,
któreznałzinnychźródełlubzżywejtradycjiustnej,poświęcałprawdęhistoryczną
dlapewnychefektówmoralnychicelówmoralizatorskich.Spośródczterechksiąg
tegodzieławyróżniasięksięgaIV(odnoszącasiędodrugiejpołowyXIIwieku),
którąznamionujeilepszaznajomośćrzeczy,ibardziejrzetelneprzedstawienie
wydarzeń.Maonapostaćnarracjiciągłej,podczasgdyksięgipoprzednieuzyskały
formędialogu.ZnaczeniedziełaMistrzaWincentegopoleganatym,żeponim,ażdo
czasówDługosza,wszyscykronikarzepatrzylinadziejePolskidoroku1202,do
któregodoprowadziłjeMistrzWincenty,wzasadziejegooczyma,awlatach30.XV
wiekudziełotostałosięprzedmiotemkomentarzauniwersyteckiegoJanaDąb-
rówki(późniejjegokontynuatorów)wAkademiiKrakowskiej,wramachretoryki,
25
