Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskawczasachprzełomu
Nakażdezawołaniemiałty-
siąceszlachty,nietylkoubogich
klientów,którychutrzymywałna
dworzeiwswoichmajątkach,ale
takżeposesjonatów.Prostacki,nie
posiadającyżadnegowykształce-
nia,aleniepozbawionyzdolności
demagogicznych,Dzłotowolnoś-
ciowąflfrazeologiątrafiałdogus-
tówiwychodziłnaprzeciwpoglą-
domprymitywnejszlachty.Usłuż-
nośćwobecimperatorowejRosji,
KatarzynyII,posuwałdotego
stopnia,iżdomagałsię,abyrezy-
dowałprzynimposełdworucar-
skiego,którybymudyktowałdzia-
łaniapolityczne.
StanisławSzczęsnyPotocki-
wojewodaruskiigenerałwojsk
koronnych-zostałw1792roku
obwołanymarszałkiemkonfe-
deracjitargowickiej.Wcześnie
nauczyłsięwyciągaćkorzyścize
służbyzaborcom,wcześnieteż
rozpocząłdziałalnośćpubliczną,
Ryc.5.PortretElżbietyPotockiejzLubomirskich,mal.PompeoBatoni,1780rok
(MuzeumPałacwWilanowie).
opierającjąnaswymolbrzymim
majątkuipodkreślającnakażdym
krokuswójpatriotyzmicnotyobywatelskie.Wrzeczywistościbyłupartyidrażliwy
wkraju,aukładnyiusłużnywPetersburgu.Dziedziczyłogromnedobranaprawym
brzeguDniepru-nadDniestremiBohem-położonewokółTulczyna,Targowicy
iMohylewa.Jegodwór,składającysięz400dworzanisłużących,liczniejszybyłod
dworumonarszego.
PotockibyłzwolennikiemprzeobrażeniaRzeczypospolitejwluźnąfederacjępro-
wincji,państwopozbawionewładzycentralnej,zkolejnoreprezentującymiją
prezydentamimagnackimi;takpisałotymdohetmanaRzewuskiego:
Trzebarządtakistanowić,wktórymgdybyśmystraciliteraźniejszegokróla,mógłby
byćprezydujący,leczbezkorony,nakrótkiczas,iabyzkażdegowojewództwakolejno
przypadał,niemającinnejwładzy,tylkopierwszemiejsce.
oligarchia
magnacka
Podczaspowstaniaw1794rokuskazanyzostałzaocznienakaręśmierci.
Niewielemniejszeodwspomnianychstanowiska,dobraiwpływyposiadali:
Czartoryscy,Sapiehowie,Lubomirscy,Rzewuscy,Ogińscy,Mniszchowie.Ichpozycji
majątkowejodpowiadałyodpowiednieambicjeiaspiracjepolityczne.
Oligarchiamagnacka-wznaczeniunietyleformyustrojowej,cogrupyspołecznej
-dalekabyłaodstabilizacji.Dążeniedoodgrywaniawielkiejroliwżyciupolitycznym
20
