Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Cywilizacjaeuropejskawpóźnymśredniowieczu
WzdominowanejprzezchrześcijaństwoEuropiespe-
cyficznąfunkcjępełniłyjudaizmorazislam.Pomiędzy
tymitrzemareligiamiistniałysilneantagonizmy.Wspól-
notyżydowskiebyłyrozproszonepocałejEuropieZa-
chodniej,awrazzpostępamikolonizacjiniemieckiej
wzrosłateżichliczebnośćnaWschodzie.Akceptacjadla
ichistnienia(awięcteżreligii)byłauwarunkowanarolą
jakąpełniływekonomiieuropejskiej,szczególniewsy-
stemiekredytowym(lichwa);wniektórychkrajachŻydzi
bylidoradcamiwładcówiwchodzilidowładzmiejskich.
Byliuważanizaludzikróla.Teolodzykatoliccywyzna-
czaliimtrojakąrolę:historycznychświadkówmęki
Chrystusa,strażnikówdawnegoPrawaorazludu
mającegosięnawrócićukresudziejów.Ztegopowodu
przysługiwałaimwolnośćkultu,bezpieczeństwoosobi-
steiochronamienia,jednocześnieobowiązywałichjed-
nakzakazzbliżeniazchrześcijanami.Prawokościelne
zabraniałomałżeństwzŻydami,mieszkaniaznimipod
jednymdachem,wspólnegospożywaniaposiłków,
korzystaniazusługżydowskichlekarzy.Mielimieszkać
wodrębnychdzielnicach(aldżamasach,gettach,jude-
riach)inosićwyróżniającyichstrój.Nawracanienaju-
daizmgroziłośmiercią.ZaostrzeniestosunkuKościoła
doŻydównastąpiłowXIIIw.wzwiązkuzkoncepcjąjed-
nościchrześcijańskiejEuropy,któraeliminowałazniej
niechrześcijan.Żydówpowszechniedemonizowano,
mnożyłysięoskarżeniaichomordyrytualnedzieci,za-
bójstwachrześcijańskichgości,profanowaniehostii,
spiskiztrędowatymi,rozniecaniepożarówitp.Do-
chodziłodokrwawychtumultów(częstowwielkieświęta
kościelne),wywłaszczeń,atakżewypędzeń,copowo-
EyCJ4©
dowałonasileniesięmigracjiŻydówdoItaliiiPolskioraz
Przykładpostrzeganiawkrę-
zjawiskoprzymusowychkonwersjinakatolicyzm.Wcesarstwiebizantyńskimdekret
gachprawosławnychOrmian
nakazującyprzymusowenawracanieŻydówwydałjeszczewXIIIw.cesarzJanIIIDukas.
ikatolikówjakoheretyków
(freskprzedstawiającySąd
Powrótdojudaizmutraktowanojakoodstępstwo,zagrożonesurowymikarami.Pobu-
Ostatecznywjednejzcer-
dkinawróceńbyłytakżeideowe.SobórwVienne(1311-1312)zdecydowałopodjęciu
kwirumuńskich)
misjiwdialektachżydowskich.Wielukonwertytówwstępowałodozakonówżebraczych
ipracowałonadnawróceniemswychrodaków.Konwersjeiprocesyakulturacji
wywoływałyniepokójrabinów.Tendencjadozamykaniasięwspólnotyżydowskiej
judaizm
wXIVw.znalazłasprzyjająceramywinstytucjigett.Ichsamorządysurowopilnowały
przestrzeganiadrobiazgowychprzepisówrytualnychioddzieleniaodchrześcijańskich
sąsiadów,traktowanychjakonieczystych.
Stosunkijudeo-chrześcijańskiezaostrzyłwXIIIw.spóroTalmud.Tenzbiórnorm
religijno-prawnych,powstałyzustnieprzekazywanejnauki(IIIw.p.n.e.-VIw.n.e.)
zdominowałuŻydówStarePrawo(Torę,PięcioksiągStaregoTestamentu).Pojawiły
spóroTalmud-
sięteżantyracjonalistycznespekulacjemagiczno-rytualneimistyczne(kabała,odhe-
zaostrzeniestosunków
brajskiegoquaballah-(tradycja)),szukającewBibliiukrytego,magicznegosensu,rozwija-
judeo-chrześcijańskich
neprzedewszystkimprzezrabinazGeronykołoBarcelony,Nachmanidesa(ok.1194
-ok.1270),awyłożonesystematyczniewSeferha-Zohar(KsiędzeBlasku).Wierzono
wmagicznąmocsłówiliterBiblii,wmożliwośćoddziaływaniazaichpomocąna
przyrodęiaktywnośćludzką.Podwpływemkabalistówznaleźlisięalchemicy
71
