Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stosunkidemograficzne,społeczneigospodarczewXVIIIstuleciu
AlewXVIIIw.owielkościglobalnychobrotówhandlowychdecydowałmiędzy-
kontynentalnyhandeloceanicznypomiędzyEuropą,Afryką,AzjąiAmeryką.Dla-
tegoteżtakwielkieznaczeniedlarozwojugospodarczegopaństweuropejskichmiała
ichekspansjakolonialna.Ekspansjataniosładalekoidącekonsekwencjezarówno
dlaEuropy,jakikrajówAzji,obuAmerykiAfryki,apóźniejtakżedlaAustralii.
Wjejwynikunastąpiłoposzerzenierynkówzbytu,obracanocorazwiększąmasą
towarówocorazszerszymasortymencie.Zewzględówspołecznychiekonomicz-
nychwyjątkoweznaczenieuzyskałhandelniewolnikamiorazimportkruszcówszla-
chetnych.Jednocześniecorazwiększegoznaczenianabierałoopanowywanieźródeł
surowcówprzemysłowych.Wwynikuzmagańzestarymipotęgamikolonialnymi
-HiszpaniąiPortugaliąorazzFrancjąiHolandią,dokońcaXVIIIw.najsilniejszą
potęgąhandlowąświatastałasięAnglia,mającanajwięcejkoloniizamorskich.
Wydarzenia1.poł.XVIIIw.wzasadniczymstopniuzmieniłyukładposiadłości
państweuropejskichwAmerycePółnocnej.Odpocz.XVIIIw.osadnictwofrancu-
skiewAmerycePółnocnejbyłowypieraneprzezliczebniejszeosadnictwoangiel-
skie.Pozakończonejw1713r.DwojniekrólowejAnnyDorazDwojniekrólaJerzegoD,
którarozegrałasięwlatach1740-1748,nastąpiływydarzeniawojnysiedmioletniej,
zakończonejw1763r.Namocypokojuutrechckiego(1713)AngliiprzypadłaNowa
Fundlandia,częśćposiadłościnadZatokąHudsonorazterenydzisiejszegowsch.
pograniczakanadyjsko-amerykańskiego,zwaneArkadią,przemianowaneoficjal-
nienaNowąSzkocję.PodczasDwojnykrólaJerzegoDAnglicyprowadzilidziałania
wojennewymierzoneweFrancuzów,próbującychodzyskaćutraconeobszary.Woj-
nępoprzedzałyzmaganiabrytyjsko-hiszpańskie,wktórychBrytyjczycydążylido
przejęciaposiadłościupadającegoimperiumhiszpańskiegoorazuzyskaniaszero-
kichswobódhandlowychnajegoobszarze(m.in.jużw1713r.BrytyjskaKompania
MorzaPołudniowegouzyskałana30latprawoimportudokoloniihiszpańskich
4800niewolnikówmurzyńskichrocznie-assientodenegros).Wwynikupostano-
wieńpokojuparyskiegow1763r.NowaFrancja,zwanaodtądKanadą,azałożona
jeszczew1535r.przezJacquesaCartiera,przeszławręceangielskie.Francjazacho-
wałatylkowyspySaint-PierreiMiguelon.FrancuziutracilitakżeLuizjanę,opano-
wanąw1682r.przezRobertadelaSalle,nazywanątaknacześćkrólaLudwikaXIV.
PodzielonojąpomiędzyAnglięiHiszpanięwzdłużrzekiMissisipi.Anglicyuzyskali
odHiszpanówFlorydę,wzamianzazwrotKuby.Francjazostaławyrugowana
zAmerykiPółnocnej,aHiszpania-chociażwciążzachowywałaznaczneobszary-
niebyłapoważnymprzeciwnikiemdlarosnącychwsiłęgospodarcząipolityczną
koloniibrytyjskich,przewyższającychrywalatakżepotencjałemdemograficznym.
PodkoniecXVIIIstuleciamieszkańcy13koloniibrytyjskichwAmerycePółnocnej
zrzucilipanowaniemetropolii,ogłaszającniepodległośćnowegopaństwa,jakim
stałysięStanyZjednoczoneAmerykiPółnocnej.
WAmeryceŚrodkowejAnglicyzajmowaliopuszczoneprzezHiszpanówtereny
naBermudach,Jamajce,Barbadosiinnychwyspach,wAmerycePołudniowejczęść
Gujany,apodkoniecXVIIIw.Honduras.Dziękikorzystnymukładom,azwłaszcza
namocytraktatuMethuenazPortugaliąw1703r.,Angliauzyskałaprawoprowa-
dzeniahandluzBrazylią.
WpływyfrancuskiewIndiachtakżeokazałysięnietrwałe.Pomimouzależnienia
jeszczewXVIIw.kilkuksięstwizałożeniawłasnychfaktorii(fortyMahénaWy-
brzeżuMalabarskimiPondichéryorazMadrasnaWybrzeżuKoromandelskim),
AnglicywyparliFrancuzówrównieżiztegorejonu.Francjazrzekłasiępretensjido
Indiinamocytraktatuparyskiegoz1763r.,ponoszącklęskęwbitwiepodPlassey
(1757).Dopoł.XVIIIw.angielskaKompaniaWschodnioindyjskarozciągnęłakon-
trolęnadcałymiIndiami,eliminującdodatkowokupcówholenderskichzhandlu
67
handel
międzykontynentalny
angielskieposiadłości
WAmeryce
ass!entodenegros
stratyterytorialne
Francji
angielskiezdobycze
terytorialneWAzji
