Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WielkiewojnyXXwieku(1914-1945)
PrzystąpienieTurcjidowojny
OdostatniejdekadyXIXw.stalewzrastaływpływyniemieckiewimperium
wpływyniemieckie
osmańskim,aporewolucjimłodotureckiej1908r.NiemcyuzyskalinadBosfo-
remdominującąpozycję,umocnionąjeszczepoklęskach,jakieponiosłaTurcja
wwojniezWłochamiorazwIwojniebałkańskiej.Niemcybudowalikolejbag-
dadzką,któramiałapołączyćStambułzZatokąPerską,aniemieckamisjawoj-
skowamiałamodernizowaćarmięturecką.Turcjaczułasięzagrożonazwłaszcza
przezRosjęijejdążeniadoopanowaniacieśninzamykającychMorzeCzarne.
Wlipcu1914r.rozpoczęłysięrokowanianiemiecko-tureckie,uwieńczonepodpisa-
traktatprzymierza
nym2sierpniatraktatemprzymierza.Niemniej3sierpniaTurcjaogłosiłazbrojną
zNiemcami
neutralność,ogłaszającjednocześniemobilizacjęarmii.Wrządziestanowiska
wsprawieprzystąpieniadowojnybyłypodzielone.WielkiWezyrSaidHalimikilku
ministrówopowiadałosięzaneutralnością,apartięproniemieckąreprezentował
przedewszystkimEnverPasza,któryposiadałdominującewpływywarmii.De-
cyzjępozytywnądlaNiemiecprzyspieszyłynieprzemyślaneposunięciaWielkiej
Brytanii.TurcywceluwzmocnieniaswejmarynarkiwojennejzamówiliwAnglii
dwawielkieokrętyliniowe,którychbudowabyłanaukończeniu.Wpoczątkach
sierpnia1914r.Anglicydokonalikonfiskatytychbardzokosztownychstatków,
cowywołałowTurcjiwielkieoburzenie.10sierpniadoDardaneliwpłynęłydwa
demonstracje
niemieckieokrętywojenne:HGoeben”iHBreslau”,któreodtądpodwodząkon-
flotwojennych
tradmirałaWilhelmaSouchonapełniłysłużbęnaMorzuŚródziemnymimiały
przeszkadzaćtransportomwojskfrancuskichprzewożonymzAfrykiPółnocnejdo
Francji.Współdziałającezsobąflotyfrancuskaibrytyjskarozpoczęłypolowanie
naeskadręniemiecką,coskuteczniezmyliłopogoń,apowypłynięciudocieśnin
obaokrętyprzeszłynasłużbętureckąutrzymującniemieckązałogęidowództwo,
zmieniwszytylkonazwy:krążownikliniowyHGoeben”(około23tys.t)otrzymał
nazwęHSułtanSelimJavuz”,alekkikrążownikHBreslau”(4550t)-HMidilli”.
WporozumieniuzNiemcamiEnverPaszawydaładmirałowiSouchonowitajny
Ryci47
rozkazzaatakowaniaflotyrosyjskiejnaMorzuCzarnym.29październikaokręty
EnverPasza
tureckiepodpłynęłydoportówrosyjskichwOdessie,Sewastopolu,Noworosyjsku
iTeodozjiotwierającogieńizatapiającpewnąliczbę
okrętów.Wodpowiedziflotabrytyjskaprzeprowa-
dziłabombardowanieDardaneli,a12listopada
TurcjawypowiedziaławojnęRosji,WielkiejBrytanii
iFrancji.Wkrótcepotemsułtanturecki,któryuzna-
wanybyłzakalifa,czyligłowęislamuogłosiłdżihad
-świętąwojnęprzeciwkoniewiernym.
Imperiumosmańskiew1914r.pozaAnatolią
iniewielkimskrawkiemPółwyspuBałkańskiego
obejmowałojeszczeSyrię,Liban,Palestynę,Jordanię,
Irak,częśćArmenii,wschodniewybrzeżeMorza
CzerwonegowrazzMekkąizachodniewybrzeże
ZatokiPerskiej.Terenytezamieszkiwałookoło22
mlnludnościróżnychnarodowości.Absolutna
uprzedniowładzaporewolucjimłodotureckiej
zostałaograniczona,alemodernizacjapaństwa
przebiegałapowoli.
Armiatureckanastopiepokojowejliczyłaokoło
200tys.żołnierzy,apoprzeprowadzeniumobilizacji
zwiększyłasiędookoło500tys.ludzi(późniejwzro-
78
