Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XVIII
Wstępdopiątegowydaniaamerykańskiego
Żadnainnagospodarkanieporadziłasobietakdobrze.WielkaBryta-
niazaczęłazbrojeniaw1937roku,wskutekczegobezrobociestopniowo
tamspadało.Niemniejkiedy3września1939rokurozpoczęłasięwoj-
na,bezrobociewWielkiejBrytaniiwciążbyłonawyjątkowowysokim
poziomie.TegosamegodniacenynaWallStreetpowróciłydopoziomu
z1929roku,cowiązałosięzoczekiwaniemnalukratywnekontrakty
zbrojenioweiprzystąpienieStanówZjednoczonychdowojny.
Uważam,żeżadenhistorykniezaproponowałzadowalającegowyja-
śnieniatychponurychzdarzeń.Dlaczegokryzysbyłtakgłęboki?Dla-
czegotrwałtakdługo?Sądzę,żenajbliższychprawdyodpowiedzinate
pytaniaudzieliłMurrayN.RothbardwksiążceWielkiKryzyswAmery-
ce.Zgodniezobowiązującymprzez50lattradycyjnym,ortodoksyjnym
wyjaśnieniem,którepodaliJohnMaynardKeynesizwolennicyjego
teorii,kapitalizmniepotrafiłsięobronićprzedsamymsobą,arząd
zrobiłzbytmało,abyuratowaćzdewaluowanyintelektualniesystem
rynkowyprzedkonsekwencjamijegoszaleństwa.Towyjaśnieniesta-
wałosięcorazmniejprzekonujące,zwłaszczaodkądkeynesizmsię
skompromitował.
W1963rokuRothbardzaproponowałodmiennewyjaśnienie,które
wywróciłodogórynogamiówtradycyjnypogląd.Wedługniegozaroz-
miarykrachunaWallStreetnieodpowiadałoniczymnieograniczoneroz-
pasaniezbójeckiegosystemukapitalistycznego,leczsprawiłtoupórrządu
wpodtrzymywaniusztucznegoboomuzapomocąpompowaniainflacyj-
negokredytu.Cenyakcjiwciążspadały,arealnagospodarkaznalazłasię
narównipochyłejniedlatego,żerządingerowałzbytostrożnie,leczdla-
tegożeingerowałzabardzo.Rothbardjakopierwszyzauważył,żecen-
tralneplanowanie,ingerowanie,rozkazywanieinapominaniewspółgrało
zduchemlatdwudziestych,azwłaszczatrzydziestych.Byłatopozostałość
popierwszejwojnieświatowej,aprezydentHoover,którywczasiewojny
zarządzałprogramamipomocyhumanitarnej,czymzyskałświatowyroz-
głos,awlatachdwudziestychzajmowałwysokiestanowiskowewładzach
gospodarczych,okazałsiękimśstworzonymdoplanowania,ingerowa-
nia,rozkazywaniainapominania,itozanimw1929rokuprzeniósłsię
doBiałegoDomu.
ZarządzanyprzezHooveradepartamentjakojedynywamerykańskim
rządziefederalnymlatdwudziestychstalerozrastałsięinabierałcoraz
większegoznaczenia.SamHooverwielokrotnienakłaniałHardingaiCoo-
lidge’adobardziejaktywnegozarządzaniagospodarką.Coolidge,który
byłszczerymzwolennikiemmożliwiejaknajmniejszejrolirząduwgo-
spodarce,zżalemzauważył:DPrzezsześćlattenczłowiekdawałmirady,
októrenieprosiłem,itowyłączniezłe”.PoobjęciuprezydenturyHoover
zrealizowałswojepomysłyiprzekształciłBiałyDomwnarzędzieinter-
wencjonizmu.Najpierwpompowałnowykredytdoprzegrzanejgospo-
darki,apóźniej,kiedybańkajużpękła,robiłcomógł,żebyzorganizować
rządoweprogramyratunkowe.
