Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych

Wojciech Dobiński

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-8012-643-5

DOI:

Wydawnictwo:

Uniwersytet Śląski

Rok wydania:

2011

Liczba stron:

176

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Dobiński, W.

T1 Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych

PB Uniwersytet Śląski

PP Katowice

YR 2011

SN 978-83-8012-643-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 148306, author = "Dobiński, Wojciech", editor = "", title = "Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych", publisher = "Uniwersytet Śląski", year = "2011", address = "Katowice", isbn = "978-83-8012-643-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Dobiński, Wojciech

ED -

TI - Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych

PB - Uniwersytet Śląski

CY - Katowice

PY - 2011

SN - 978-83-8012-643-5

ER -

Netografia (standard APA):

Dobiński, Wojciech. Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych [baza danych online] Katowice: Uniwersytet Śląski, 2011 [dostęp: 06 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/wieloletnia-zmarzlina-w-wybranych-obszarach-tatr-gor-skandynawskich-i-wojciech-dobinski-148306.

klimatologia, Tatry, Spitsbergen, wieloletnia zmarzlina, Góry Skandynawskie, badania geofizyczne

Niniejsza publikacja ma charakter dwudzielny. W pierwszej części przedstawiony został aktualny stan wiedzy na temat wieloletniej zmarzliny w ujęciu krytycznym, natomiast druga część pracy zawiera wyniki badań prowadzonych w wybranych miejscach Tat...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-8012-643-5

DOI:

Wydawnictwo:

Uniwersytet Śląski

Rok wydania:

2011

Liczba stron:

176

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

1. Wprowadzenie oraz cel i zakres pracy /7
1.1. Cel i zakres pracy /8
2.1. Wstęp /11
2. Charakterystyka wieloletniej zmarzliny: procesy, występowanie, wiek /11
2.2. Wieloletnia zmarzlina /12
2.2.1. Termin i definicja /12
2.2.2. Odkrycie i pierwsze badania wieloletniej zmarzliny /14
2.2.3. Procesy towarzyszące występowaniu wieloletniej zmarzliny /14
2.2.4. Warstwa czynna /18
2.2.5. Cyrkulacja Balcha /20
2.2.6. Permafrost aktywny /20
2.2.7. Reżym termiczny /22
2.2.7.1. Thermal offset, n-factor, TTOP /24
2.2.8. Wiek permafrostu, rola czasu w występowaniu wieloletniej zmarzliny /25
2.2.9. Miąższość wieloletniej zmarzliny /27
2.3. Lód i permafrost w środowisku glacjalnym i peryglacjalnym oraz ich wzajemna relacja /27
2.3.1. Permafrost peryglacjalny /29
2.3.2. Permafrost glacjalny /29
2.3.3. Permafrost podlodowcowy /31
2.4. G�ry wysokie i permafrost g�rski /32
2.4.1. G�ry wysokie /32
2.4.2. Permafrost g�rski /33
2.5. Występowanie wieloletniej zmarzliny na Ziemi /35
2.6. Specyfika występowania strefy peryglacjalnej /39
2.6.1. Dyskusja /41
2.7. Występowanie górskiego permafrostu w Europie /42
2.7.1. Karpaty i Sudety /42
2.7.2. Skandynawia /44
2.7.3. Spitsbergen /45
2.7.4. Alpy i g�ry Jura /46
2.7.5. Półwysep Pirenejski /46
2.7.6. Półwysep Apeniński /47
2.7.7. Góry Półwyspu Bałkańskiego /47
2.7.8. Islandia /47
2.7.10. Podsumowanie /48
2.7.9. Ural /48
2.8. Polskie badania wieloletniej zmarzliny /49
3.1. Wstęp /53
3. Występowanie wieloletniej zmarzliny w górskim środowisku peryglacjalnym wybranych obszarów Tatr, Laponii i Spitsbergenu /53
3.2. Metodyka badań /54
3.2.1. Metoda klimatyczna /55
3.2.2. Metody geofizyczne /57
3.2.2.1. Punktowe sondowania elektrooporowe VES /57
3.2.2.2. Tomografia elektrooporowa ERT /58
3.2.2.3. Metody elektromagnetyczne — EM /59
3.2.2.4. Sejsmika refrakcyjna — RS /60
3.2.2.5. Metoda georadarowa — GPR /60
3.3. Charakterystyka obszarów badań /61
3.3.1. Tatry /62
3.3.2. Okolice Abisko i Kebnekaise, północna Szwecja /64
3.3.3. Okolica fiordu Hornsund, Spitsbergen /65
3.4. Wyniki badań /66
3.4.1. Wyniki analizy klimatycznej /66
3.4.1.1. Hornsund, Spitsbergen /67
3.4.1.2. Dalnyje Zelency /68
3.4.1.3. Abisko /69
3.4.1.4. Tarfala /69
3.4.1.5. Tatry — Kasprowy Wierch /70
3.4.1.6. Tatry — Łomnicki Szczyt /71
3.4.1.7. Północny Atlantyk /72
3.4.1.8. Wykres S.A. Harrisa /72
3.4.1.10. Podsumowanie /73
3.4.1.9. Dyskusja wynik�w /73
3.4.2. Wyniki badań geofizycznych /74
3.4.2.1. Kasprowy Wierch /74
3.4.2.2. Interpretacja wyników badań w odniesieniu do występowania permafrostu /82
3.4.2.3. Wyniki badań w okolicy Myślenickich Turni i dolnej części stoku Kasprowego Wierchu /84
3.4.2.4. Wyniki badań geofizycznych przeprowadzonych w okolicy Abisko /88
3.4.2.5. Wyniki badań geofizycznych w okolicy fiordu Hornsund /120
3.4.2.6. Interakcja lodowc�w i wieloletniej zmarzliny /127
3.4.2.7. Podsumowanie /139
4.1. Wstęp /140
4.2. Wiek i geneza wieloletniej zmarzliny w obszarach badań /140
4. Prawidłowości występowania wieloletniej zmarzliny w wybranych obszarach badań /140
4.2.1. Wiek i geneza wieloletniej zmarzliny w Tatrach /142
4.2.2. Wiek i geneza wieloletniej zmarzliny w Abisko /143
4.3. Ewolucja i geofizyczny model występowania wieloletniej zmarzliny w okolicy Abisko i na Kasprowym Wierchu /145
4.3.1. Podobieństwa w występowaniu permafrostu w innych obszarach górskich w Europie /147
4.4. Prawidłowości interakcji wieloletniej zmarzliny z lodowcami /148
5. Wnioski /151
Literatura /155
Summary /169
Zusammenfassung /171

tegogruntunaSyberiijestpochodzącezjęzyka

rosyjskiegopojęcieﬂwiecznazmarzlina”(ros.

večnaâmerzlota).Wpopularnymużyciufunkcjo-

nujeonowzasadziedodziś.Dobrzeopisujecha-

rakterzjawiska,którepostrzeganewodniesieniu

dożyciaczłowiekamacharakterbardzotrwały.

Jednakjęzykwypowiedzinaukowejnieznajduje

wtymkontekściepodstawdozastosowania

słowaﬂwieczna”,dlategoteżzastąpionojewyra-

zemﬂwieloletnia”.Anglosaskimodpowiednikiem

tegoterminujestpermafrost,terminutworzony

przezS.W.MULLERA(1943)jakoakronimsłów

permanentlyfrozen;dziśzłożenietoidentyfikowa-

nejestzesłowamiperenniallyfrozenground

(FRENCH,2007),którelepiejoddajązachodzącą

wczasiezmiennośćwieloletniejzmarzliny.

Wieloletniazmarzlina,permafrost,definiowana

jestjakoskałalubgruntpozostającywtempera-

turzerównejlubniższejod0OCprzezminimum

dwakolejne,następująceposobielata(EVERDIGEN,

1998).Sporadyczniepojawiająsięsugestiezmo-

dyfikowaniatejdefinicjitak,abypermafrostem

nazywaćmateriałzawierającypewnąilośćnp.ce-

mentującegolodu(HEGINBOTTOM,2002),jakdotąd

niezostałyonejednakuwzględnione.Zdefinicji

izbadańzmarzlinoznawczychwzasadziewy-

łączonowsposóbapriorycznytakżemożliwość

występowaniawieloletniejzmarzlinywlodzielo-

dowcowym,choćpierwotniedopuszczanotaką

ewentualność(EVERDIGEN,1998).Zagadnienieto

rozwiniętebędziewdalszejczęścipracy.

Aktualniewieloletniazmarzlinajestdefiniowa-

nawyłączniewkategoriachfizycznych,zgodnie

zkryteriumtemperatury:jakostantermicznyli-

tosfery(skały,gleby)itego,cosięwniejznajdu-

je(HAEBERLI,2000).Permafrostjestsynonimem

gruntustaleﬂkriotycznego”,tj.pozostającego

wtemperaturzeponiżej0OC,leczniekoniecznie

zamarzniętego.Niemusionbyćzamarznięty

zdwóchpowodów:

-ponieważniemusizawieraćwody,doktórej

stosujesięterminﬂzamarzanie”,

-ponieważpunktzamarzaniawodyewentualnie

obecnejwwieloletniejzmarzliniemożebyćob-

niżonynawetokilkastopni,np.zpowodujejza-

solenia(np.permafrostpodmorski)lubzwięk-

szonegociśnienia(permafrostpodlodowcowy).

Zatemstaleprzemarzniętygruntzawszejestper-

mafrostem,leczpermafrostniezawszemusibyć

staleprzemarzniętymgruntem(BLACK,1976;BROWN,

KUPSCH,1974;EVERDIGEN,1998;FRENCH,2007).

Definicjatakawpewiensposóbutrudniaopis

ianalizęwystępowaniawieloletniejzmarzliny

wkategoriachgeologicznychczygeomorfologicz-

nych,ponieważdefactopozbawiająmaterialnego

wyrazu,jakimjeszczedoniedawnabyłlód

(KOTLYAKOV,1984,1994).Nauwagęzasługuje

fakt,żewRosji(ZSRR)dokońcalat50.XXw.

wszystkierodzajelodupodziemnegotraktowano

jakopozostałościstarychlodowcówprzykryte

młodszymiosadami(KOTLYAKOV,1994).

Obecnośćwieloletniejzmarzlinymożebyć

związanazakumulacjąwgrunciedużejobjętości

loduwskutekdziałaniaprocesównielodowco-

wych,leczwystępujerównieżzmarzlinanazywa-

nanieconieprecyzyjnieﬂsuchą”,tj.taką,która

niezawieraloduaniwody:jesttoprzemarznięta

litaskała(klasyczny,środowiskowyprofilwielo-

letniejzmarzliny,ryc.3).Wtymkontekścietrój-

podział:

zlodowacenie

naziemne,

podziemne

imorskie(DANIŁOV,1990,s.19),aszczególnie

wprowadzoneprzezK.K.MARKOWA(KOTLYAKOV,

1984)pojęcieﬂzlodowaceniepodziemne”,które

miałonacelujasne,boprzeciwstawnerozróżnie-

niedwóchelementówkriosfery-zlodowacenia

naziemnego:lodowcówilądolodów,oraztzw.zlo-

dowaceniapodziemnego,czyliwieloletniejzmarz-

liny,niejestobecniewłaściwe,ponieważnieod-

dajepoprawnietego,czymonajestijestsprzecz-

neznajpowszechniejprzyjętądefinicją.

Permafrost

400m

74IN

0,5m

Activelayer

Talik

Ciągły/Continuous

Kriopeg/Cryopeg

Woda/Water

Otwartytalik

Opentalik

50m

65IN

1,0—1,5m

Warstwaczynna/Activelayer

Discontinuous

Nieciągły

61IN

1,5—3,0m

12m

Sporadyczny

sporadic

Ryc030Środowiskowy,uogólnionyprofilośrodka,wktórymwystępujewieloletniazmarzlina(wgWASHBURN,1973,zezmia-

nami)

Fig030Environmentalgeneralizedprofileofthemediumwithpermafrost(afterWASHBURN,1973withchanges)

Brak wyników

Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra