Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odgospodarstwawielkoobszarowegodoagrobiznesu…
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
właściciele,ograbieniprzezreżimkomunistyczny,mogliskorzystaćzrestytucji
majątkuwCzechosłowacji,anaWęgrzechwformiebonówkompensacyjnych.
Gospodarstwakolektywnezmuszonodozmianystatusuisposobufunkcjonowania:
stawałysięonespółdzielniamiwłaścicieli.Zinicjatywyspecjalnieutworzonych
instytucji(państwowefunduszeziemi,agencjewłasnościskarbupaństwa)stopnio-
worozpoczęłasięprywatyzacjatycholbrzymichgospodarstwpaństwowych.Ich
ziemięiśrodkiprodukcjiprzekazanowdzierżawęposzczególnymgospodarującym
lubgrupomrolników,którzyprzejmującziemięimajątek,stworzyligospodarstwa
zasadniczomniejszeodprywatyzowanych(Maurel1994;Halamska1995).
WEuropieŚrodkowejinowychlandachniemieckichopisywanezmianydo-
prowadziłydoponownejfragmentacjiwłasnościziemi,przywracającstatusoparty
nadawnychprawachwłasności,pochodzącyczęściowozreformrolnychz1945r.
Kapitałeksploatacyjnypodzielonowformieudziałówmiędzyuprawnionych,nale-
żącychdoróżnychkategorii.Konsekwencjąbyłorozdzielenieczynnikówproduk-
cji-ziemi,kapitałueksploatacyjnegoipracy-niegdyśpołączonychwstrukturze
gospodarstwkolektywnych,orazrozproszenieprawdoziemiikapitałumiędzywiel-
kąliczbęmałychudziałowców,niemającychrealnejsiłyekonomicznej.Taseparacja
byłaźródłemdługiegoitrudnegoprocesurekompozycjiprawwłasnościzarówno
kapitałueksploatacyjnego,jakiodnoszącychsiędoprawużytkowaniaidostępu
doziemi.Wokresiepodekolektywizacjinieliczniaktorzy,bardziejprzedsiębior-
czyodinnych-przedewszystkimdawnakadrazarządzającabyłychgospodarstw
kolektywnych-wykorzystaliposiadanykapitałspołecznydlaprzejęciakontroli
nadnwiązkąpraw”
4
,czegodalekosiężnymcelembyłozachowaniekoncentracji
ziemiiśrodkówprodukcji.
Gospodarstwawielkoobszarowemajądługąhistorię,którejmomentykrytyczne
związanesązezmianamisystemówwłasności.Przejścieodwielkichposiadłościklas
uprzywilejowanychdowielkichprzedsiębiorstwrolnych,którychkapitałnależydo
spółek,dokonałosięzapośrednictwemkolektywizmu,który-zpozoruparadoksal-
nie-umożliwiłprzetrwanietycholbrzymichstruktur.Formaprzestrzenna,którą
jestgospodarstwowielkoobszarowe,umożliwiłaprzetrwanieformystrukturalnej,
kierującejsięlogikąkoncentracjiziemiimajątku.Wtabeli3przedstawionogłówne
etapyiokresyprzemian,którewyznaczajątęszczególnątrajektorię.
4Metaforanwiązkapraw”albonuprawnieniawłasnościowe”(bundleofrights)oznaczaprawaiobo-
wiązkijednosteklubgrupwstosunkudoposiadanychprzedmiotów.
WieśiRolnictwo2(187)/2020
15
