Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
CZĘŚĆI
Pomimopowierzchowności,stereotypówiretorycznejrozwlekłości,notat-
katajestjasnaiwyjątkowoznacząca.Mussoliniprzyjąłpełnąpolitycznąodpo-
wiedzialnośćzawojnę,umieściłjąnapierwszymmiejscupośródcelówreżi-
mu,bezwzględnieokreśliłzadaniedowykonania,tj.podbójEtiopiiistworze-
niecesarstwa,oddałdodyspozycjisiływiększeodtychdotychczaswymaga-
nych(którewkrótcemiałysięjeszczepodwoićipotroić),ajakopoczątekope-
racjiwskazywałjesień1935roku.Przyczynywojnyprzedstawionesąwsposób
ogólnikowy(nieuchronnośćkonfliktu,rewanżzaAduę)lubteżsątylkopre-
tekstem(wzmocnieniewładzycesarzaHaileSyllasjeniestanowiłorealnego
zagrożeniadlaWłoch)iniewspominasięzłudnychhasełpóźniejszejpropa-
gandy,takichjakbogactwaEtiopiiczyujście,jakiemogłaonadaćwłoskiejemi-
gracji.Zasadniczysensjestjednakwyraźny:szybkieosiągnięciewielkiegopo-
twierdzeniaswojegoprestiżu.Badaczewskazywalitakżenainnemotywacjetej
wojny,jaknaprzykładkoniecznośćożywieniareżimuigospodarkipokonse-
kwencjachWielkiegoKryzysuzroku1929,niemniejzgadzająsięwuznaniu,że
decydującymbodźcembyłaokazjadowykorzystaniasprzyjającegomomen-
tu31.Ażdotejchwilibowiemdominacjaanglo-francuskawEuropieniepo-
zwalałaMussoliniemuuzyskaćtegoświetnegosukcesumiędzynarodowego,
któryuważałonzanieodzownydlawzmocnieniaiwybiciasięnapierwszy
planwładzyfaszystowskiej.Natomiastteraznowehitlerowskiepanoszeniesię
znówzainicjowałodyskusjęnadrównowagąeuropejskąiotworzyłoambicjom
Mussoliniegokrótkieuokienko”
,jeszczeprzedustaleniemsięnowegoporząd-
kueuropejskiegoalboteżprzednowąwojną.
BezdyskusyjnajestchęćMussoliniegozarównoskorzystaniazokazji,jak
idoprowadzeniadowielkiejiszybkiejwojny.Etiopiabyłacelemunaturalnym”
,
ponieważjejzdobycienawiązywałodokrótkiejwłoskiejtradycjikolonialnej
(rewanżzaAduę),prezentowałosięjakostosunkowołatweioferowałokorzyść
wpostacinienaruszaniażywotnychinteresówanglo-francuskich(ekspansjana
Bałkany,innytradycyjnykierunekwłoskichambicji,wiązałsięzdużowiększy-
mikosztamiitrudnościami).Małoznaczyłozatem,żekrajtenbyłbiedny
idziki,apanowanietamoznaczałodlawłoskiejgospodarkiwiększeobciążenia
niżzyski(abstrahującodtrudnościzezdobyciemrealnejkontrolinadnim).
PozatymMussoliniwprawdziemiałracjętwierdząc,żeAngliaiFrancjaosta-
tecznieoddadząEtiopięwłoskimambicjom,niemniejwdużymstopniunie
doceniałreakcjimiędzynarodowejopiniipublicznejikonsekwencjitejwojny
dlarównowagieuropejskiej.
Innymfundamentalnympunktemnotatkibyłynowecharakterystykiagre-
sji:jużnieoperacjakolonialnanaograniczonąskalę,aletotalnawojnazdobyw-
cza,szybka,nowoczesna,zodpowiednimisiłami,orazwielkisukces,którego
pragnąłMussolini,streszczonywnowymsłowie:cesarstwo.Cochcianoprzez
nierozumiećpozostawałojeszczeniejasne,cobyćmożebyłowtymmomencie
31PatrzE.Collotti,Fascismoepoliticadipotenza.Politicaestera1922-1939,Mediolan2000,oraztam-
żeN.Labanca,Politicaeamministrazionecolonialidal1922al1934,s.129-36.
