Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
31
zarównodoświatarozciągłego,jakiduchowego(wolnego).Zgodniezfilozofią
kartezjańskąduszadominujenadmaterią,amyśleniejestdowodemnaistnienie
człowiekaidefiniujesensjegobytu.Towduchowym,świadomymwnętrzuistot
ludzkichKartezjuszupatrywałźródełpoznania
53
.
Dualizmkartezjańskiorazrozwójwieludyscyplinnaukowych,wśród
którychszczególnąrolęodgrywałymatematykaipozostającazniąwścisłym
związkumechanika,spowodowałyredukcjęnowożytnychmetodpoznaniana-
ukowegodozasadoddziaływańmechanicznych
54
.Prowadziłotodoodkrywania
nowychtechnikstosowanychwprzemyśleopartymnaenergiiwodnejiwie-
trze,jakrównieżwżeglarstwie,budownictwieczybranżyzbrojeniowej.Zasad
mechanikiużywanojednaktakżedokonstrukcjijednolitegoopisuprocesów
zachodzącychwprzyrodzieżywejimartwej.Wielkąpopularnościącieszyłysię
wtamtymczasiepoglądyporównująceorganizmyzwierzątiludzidomaszyn
55
,
dominowałoprzekonanie,żefenomenżyciadasięwpełniopisaćnapodstawie
prawfizykiichemii
56
.JakzauważyłPeterSinger,wmyślfilozofiiKartezjusza
roślinyizwierzętasątylko:n(…)maszynami,automatami.Niedoświadczająani
przyjemności,anibólu,aniwogóleniczego.Mogąpiszczećkaleczonenożem,
mogąwićsię,byuniknąćkontaktuzrozpalonymżelazem,nieznaczytojednak
wcale,żeodczuwająwtedyból.Rządząnimitesameprawa,coruchemzegara,
ajeśliichdziałaniejestbardziejskomplikowane,totylkodlatego,żezegarjest
tworemczłowieka,onezaśsąnieskończeniebardziejzłożonymimechanizmami
-dziełemBoga”
57
.
WdyskursienaukowymodXVIdoXVIIIw.przeważałydzieła,któreczy-
niłyzjednostekludzkichjedynypunktodniesieniarozważańmoralnychnate-
matprzyrody.WswymdzieleLewiatanTomaszHobbespodkreślał,iższtuka
ludzkanaśladujeświatnatury.Jednocześniezaznaczałjednak,iżczłowiekjest
najbardziejdoskonałymtworemnaturynaśladowanymprzezsztukę
58
.Oprócz
KartezjuszatakżeFranciszekBaconuważał,iżzewzględunaposiadanąwiedzę
izdolnośćmyśleniatylkoistotyludzkiedysponująbezwzględnymprawemdo
swobodnegokorzystaniazdóbrprzyrody
59
.RenéDescarteswRozprawieome-
todzietakotooceniaużytecznośćwiadomościnatematprawrządzącychziemią
iniebem:nPrawidłateukazałymi,iżmożebnejestdojśćdowiadomościwielce
użytecznychdlanaszegożycia,iżezamiasttejfilozofiispekulatywnej,której
ucząwszkołach,możnaznaleźćinną,praktyczną,zapomocąktórej,znającsiłę
53
W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi2,Warszawa2003,s.48i51.
54
M.Heller,T.Pabjan,Elementyflozofiprzyrody,Kraków2014,s.90-91.
55
B.Suchodolski,Rozwójnowożytnejflozoficzłowieka,Warszawa1967,s.39-42.
56
M.Heller,T.Pabjan,Elementyflozofi…,s.210.
57
P
.Singer,Wyzwoleniezwierząt…,s.306.
58
B.Suchodolski,Rozwójnowożytnejflozofi…,s.41.
59
A.Przyborowska-Klimczak,Ochronaprzyrody…,s.21.
1020Kulturoweispołeczneźródławyobcowaniaczłowiekaześrodowiska
