Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wolnośćnowożytnaorazinneszkice
zfilozofiixviiixviiiwieku
bymwswychposzukiwaniachnieposzedłtądrogą”9.Natomiast
wjednymzeswychostatnichdzieł,poniekądDnakoniec”,wnastępu-
jącysposóbstreszczaKartezjuszsensswegofilozoficznego(Dmeta-
fizycznego”)zamierzenia:D[ł]przyjąłembyt,czyliistnienietejświa-
domościzapierwszązasadę.Ztejzaśwyprowadziłemwsposóbbar-
dzojasnyzasadynastępujące:Oto,żeistniejeBóg,któryjesttwórcą
wszechrzeczyiktóry,będącźródłemwszelkiejprawdy,niestworzył
naszegorozumutakim,bymógłsięmylićwsądzie,którywydaje
orzeczach,jeślitylkojeujmujewsposóbbardzojasnyibardzowy-
raźny.[ł]aztychzasadwyprowadziłemwsposóbbardzojasnyza-
sadyrzeczycielesnych,czylifizycznych;mianowicie,żeistniejąciała
rozciągłenadługość,szerokośćigłębokość,którymprzysługująroz-
maitekształtyiktóreporuszająsięwrozmaitesposoby”10.
Jakwidaćzprzytoczonychsłów,mimonowegokontekstuino-
wejperspektywy,BógczęściowowystępujeuKartezjuszawciąż
jeszczewswejtradycyjnejmetafizycznejroli,tj.jakostwórcaświa-
ta.Alezarazem-iototuprzedewszystkimchodzi-jakostwór-
caprawdy,acoważniejsze-jakogwarantwiarygodnościnaszego
poznaniawsprawachfizyki(ciałwruchu),oczywiścieotyle,oile
dokładamywtympoznaniunajwiększejstarannościiosiągamysto-
pieńwiedzyoczywistej.BógjakoDuprawdziwiacz”konstruowanej
przeznasfizyki-tojużzdecydowanienowa,nietradycyjniemeta-
fizyczna,alemożnarzecepistemologicznainterpretacjajegoroli.
NajwyraźniejKartezjuszodczuwał,żepoznanie,które-popierw-
sze-jesttylkonaszym,ludzkim,ograniczonym(skończonym)ipo-
datnymnabłędykonstruowaniemobrazuświataoraz-podru-
gie-któreredukujeswójprzedmiot(światfizyczny)dodziedziny
obiektówgeometrii,potrzebujejakiegośostatecznegopotwierdze-
niaswojejprawdziwościiwiarygodności,znaczniesilniejszegoniż
9
ListKartezjuszadoMersenne’azdnia15kwietnia1630r.,w:F.Alquié,Karte-
zjusz,przeł.S.Cichowicz,Warszawa1989,s.184.
10
R.Descartes,Zasadyfilozofii,przeł.I.Dąmbska,Warszawa1960,s.362-363.
