Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Pojęciesumieniaosoby
17
doodczytywaniapierwszychzasadpostępowania.Takąpodsta-
wowązasadą,najogólniejsząnormąmoralności,jestbonumeset
faciendum,malumvitandum–czynićdobro,unikaćzła.Jestto
zasadapowszechnainiezmienna,wspólnawszystkimludziom
5
.
Prasumieniejestnaturalnąsprawnością(habitusnaturalis)
każdegoczłowieka,którapobudzagododobra,awstrzymuje
przedzłem.Stanowionoprzejawdziałanialudzkiegointelektu,
ściślepowiązanyzczłowieczeństwem.Jestwięcczymśwcześniej-
szymodsumienia,gdyżdziękiniemusumieniewie,żedobro
należyczynić,anastępnieformułujeszczegółowenakazyjego
konkretnejrealizacji.Tylkoczłowiekmaprasumienie–niemoże
gomiećnatomiastżadnaorganizacja:spółka,zakładleczniczy
,
stowarzyszenieczypaństwo.Działalnośćkażdejztychorgani-
zacjijestuwarunkowanawoląichorganów–dodziałanianie
pobudzaichchęćczynieniadobraczypowstrzymywaniasięod
zła,ponieważdoodczuwaniatakiegopragnieniapotrzebowałyby
ludzkiegointelektu.
Sumienienatomiasttonwartościująco-imperatywnysąd
praktyczny
,stwierdzającywświetlezasadysynderezyoraz
uszczegółowiającychjąogólnychnormporządkumoralnego,
czyzamierzonegoprzezemniewdanychokolicznościachkon-
kretnegoczynupowinienem,czyniepowinienemdokonać,oraz
czydokonanyprzezemnieuczynekjestdobryczyzły
,budzi
aprobatęczypoczuciewiny
,stanowiącotym,czyjestemdobrym
czyzłymczłowiekiem”6.
Sumieniestosujewięczasadysynderezydoposzczególnych
przypadków:nStosowaniebowiemiosądzaniekonkretnych
czynówwświetleogólnychzasadsynderezywymagasformu-
łowaniatrafnychszczegółowychsądówwartościująco-impera-
tywnychwstosunkudokonkretnegomegoczynu”7.Wdrodze
aktusumieniaczłowiekdokonujewięcprzełożeniaogólnych
zasadprasumienianaszczegółowezasadyodpowiadającejego
doświadczeniom,poglądom,wiedzyiintuicjom,którepozwalają
ocenićmujegokonkretneczyny
.
5T
.Biesaga,w:Powszechnaencyklopedia...,s.268.
6Ibidem,s.268.
7Ibidem,s.268.
