Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Rozdział1.Wrażliwestrunyosobowościawrażliwaosobowość
złożonościosobowości,zaśwprowadzenieodniesieniadotypówlubkategorii
niezwiększamocymodelipredykcyjnychwpsychologiiklinicznejlubpsycho-
logiizachowańspołecznychwsposóbistotnystatystycznie(Asendorpf,2003;
VanLeeuwen,Mervielde,BraetiBosmans,2004).Wdrugiejczęściprzeglądu
zajmiemysięzatemwymiarami,któremożnaokreślićjakowrażliwestrunyoso-
bowości.BadaniaJensaAsendorpfaiMarcelavanAkena(2003)pokazujątakże,
iżanalizanwrażliwychstrunosobowości”powinnamiećdwapoziomy.Zjednej
stronywartoprzyjrzećsięaspektomosobowości,którewidaćnnapowierzchni”
(jakpoczuciesamotności,potrzebaaprobatyspołecznej,samoocena)iktóresą
podatnenazmianywywołanewydarzeniamicodziennymi,nienależyjednak
tracićzoczuwymiarówrdzeniowych,bardziejstabilnychicentralnychdlaoso-
bowości,którebędągenerowaćstałąwrażliwość,aniejedynieodzwierciedlać
chwilowewahnięciawjakościinterakcjilubwosiąganiucelów.Naszymcelem
będziezatemprzyjrzeniesięgłębokimźródłomwrażliwości,odnajdywanej
wróżnychcechachiwymiarachosobowości.
IvanMervieldewrazzzespołem(2005)dokonałanalizyistotnychmodeli
temperamentu(BussiPlomin,1975;DerryberryiRothbart,1997;Goldsmith
iCampos,1982;TomasiChess,1977)iuporządkowałuwzględnionewnich
wymiarywczteroczynnikowąstrukturę,wktórejznalazłysię:negatywnaemo-
cjonalność,ekstrawersja,aktywnośćiwytrwałość.Markon,KruegeriWatson
(2005),bazującnawcześniejszychpracachDigmana(1997),próbowaliopisać
strukturęosobowościzarównouosóbdojrzałychzdrowychpsychicznie,jak
iuosóbcierpiącychnazaburzeniapsychiczne.Pokazalionidwametaczynniki
osobowości:czynnikα,obejmującynegatywnąemocjonalność(neurotyczność)
orazrozhamowanie(niskiewynikiwsumiennościiugodowości),orazczynnik;,
obejmującypozytywnąemocjonalność(ekstrawersjęiotwartośćnadoświadcze-
nia).Cechyteokreślanesąjakostabilność(czynnikα)iplastyczność(czynnik;;
DeYoungiin.,2002).PodobnerozwiązaniezaproponowałaClark(2005).Bazując
namodelupięcioczynnikowymosobowości(CostaiMcCrae,1985)ipsychobio-
logicznejteoriitemperamentuCloningera(Cloninger,SrvakiciPrzybeck,1993),
wyróżniłaonanegatywnąafektywność,pozytywnąafektywnośćirozhamowa-
nie.Obietekonceptualizacjemająwtlepięcioczynnikowymodelosobowości
CostyiMcCrae(1985;tzw.wielkapiątka),któregogeneralizowalnośćnainne
wymiaryosobowościitemperamentuwykazaliCaspiiwspółpracownicy(2005).
Wymienianewnimcechyto:neurotyczność,ekstrawersja(opisywanerazem
jakowielkadwójka;Eysenck,1967),otwartośćnadoświadczenia/intelekt,ugo-
dowośćisumienność.
Wśródtychwymiarówtoneurotycznośćwydajesięwnajwiększymstopniu
zasługiwaćnamianowrażliwejstrunyosobowości(Maloufiin.,2005;Wi-
diger,2011).Irzeczywiściewiążesięonaznegatywnymiaspektamizdrowia
psychicznegoiobniżonymizasobamiwśródmłodzieży(Tiang,JiangiHuebner,
2019),zzaburzeniamilękowymi,depresyjnymiizwiązanymizużywaniem
