Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
I.Ryshistoryczny
izwolennikapojednaniapolsko-ukraińskiegoTadeuszaHołówkę(1889-1931);
w1934r.wzamachuzginąłministersprawwewnętrznychBronisławPieracki
(1895-1934)88.Toostatniewydarzeniezaowocowałoutworzeniemprzezpolskie
władzeobozuwBerezieKartuskiej,wktórymprzetrzymywanoprzeciwników
władz,wtymnacjonalistówukraińskich.Narastającykonfliktpostawiłwtrudnej
sytuacjilegalniedziałająceukraińskiepartiepolityczne.Wlipcu1935r.pomię-
dzypolskimiwładzamiaUNDOdoszłodokompromisu:polskirządobiecał
wstrzymanierepresji,natomiastUNDOmiałozaprzestaćprowadzeniapolityki
antyrządowej.„Normalizacja”okazałasięjednakniemożliwa,gdyżniechciały
jejanipolskieelitypolityczne,aniukraińscyradykałowie.Przejawemponownego
zaostrzeniawzajemnychrelacjistałsięm.in.akcjaniszczeniaprawosławnych
ukraińskichcerkwinaChełmszczyźniew1938r.Łączniezdewastowano127świą-
tyń:cerkwi,kaplicidomówmodlitwy89.Formalnympowodembyłfakt,żewspo-
mnianecerkwiepowstaływwiększościzinicjatywywładzrosyjskich,wczasie
rozbiorów.Faktycznieniszczeniecerkwiwpisywałosięwdziałaniawymierzone
przeciwkomniejszościukraińskiej:przejściezprawosławianakatolicyzmmiało
byćkrokiemnadrodzedojejpolonizacji.
Relacjepolsko-ukraińskieniemiaływokresiemiędzywojennymcharakteru
wyłączniewewnątrzpaństwowego.ZSRRwspierałniepodległościowedążenia
UkraińcówżyjącychwIIRzeczypospolitej,zwłaszczawGalicjiWschodniej,
gdyżstatustejostatniejdo1923r.niebyłostatecznieuregulowany.Polskanato-
miaststarałasięwspierać,wewspółpracyzemigracyjnymiwładzamiUkraińskiej
RepublikiLudowej,dążenianiepodległościowewUkraińskiejSRR.Jakpisze
JanJacekBruski,„walczonooduszeUkraińców,zamieszkałychpoobustronach
granicznegoZbruczairozproszonychnaemigracji,orężemzmagańbyłyzaś:
propaganda,dyplomacja,politykanarodowościowa,koncepcjegospodarcze,
dywersjapolitycznaiirredentazbrojna”
90
.Politykata,zakładającawsparciepro-
cesównarodowościowychwgranicachZSRRirozsadzeniepaństwaradzieckiego
wceluzapewnieniabezpieczeństwanawschodnichgranicachRzeczypospolitej,
zyskałanazwęprometeizmu.Ważnymjejwspółtwórcąbyłwspomnianyjuż
Józewski.InnymdziałaczemtegonurtubyłWłodzimierzBączkowski,który
pisałw1935r.:
Niejesteśmyukrainofilami.(ł)Jedynymźródłemnaszejaktywnościnatere-
niezagadnieńnarodowościowychRzeczypospolitejjestnależycie,realniepojęte
DobroiHonorPolski(ł).Zpunktuwidzenianaszejracjiuważamyzapolitycznie
celowąwspółpracęzUkraińcami,wychodzącymizzałożeńwyłącznieukraińskiej,
88
J.Tomaszewski,Rzeczpospolitawielunarodów,op.cit.,s.96-98.
89
GrzegorzKuprianowicz,AkcjaburzeniacerkwiprawosławnychnaChełmszczyźnieipołudniowym
Podlasiu,PrawosławnaDiecezjaLubelsko-Chełmska,Chełm2008,s.61.
90
JanJ.Bruski,MiędzyprometeizmemaRealpolitik.IIRzeczpospolitawobecUkrainySowieckiej
1921-1926,TowarzystwoWydawniczeHistoriaIagellonica,Kraków2010,s.9.
