Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wiedzaomotywacji,systemymotywacyjneipodstawoweteoriemotywacji
czych”(Łukaszewski2006:427).Wtejdefinicjiwyróżnionookreśleniemechanizm,
bypodkreślić,żestudianadmotywacjątostudianadzwiązkamiprzyczynowymi
–sferąpośredniczącąmiędzyjednostkąajejzachowaniami.Tymsamymbadania
nadmotywacją,prowadzonewpsychologii,postulująistnieniesferymechanizmów
pośredniczących,któreodpowiadająprzyczynowozato,żejednostkazachowujesię
wtaki,anieinnysposób.Kategoria„mechanizmu”akcentujebezwzględnąsiłętych
motywówwpływającychnajednostkębezwzględunajejwolę;możesięonaprze-
ciwstawiaćskutkomfunkcjonowaniatychmechanizmów,działaćwbrewnim,ale
niemożewyłączyćichoddziaływania.Wtymsensiemechanizmytemającharakter
deterministyczny,gdyżwpływająnadziałaniajednostkiniezależnieodjejwoli,choć
ludzkawolamożetakżepowodowaćdziałaniaprzekraczająceskutkioddziaływania
tychmechanizmów.
Drugiewyróżnieniewprowadzonewtejdefinicjiakcentujecałościowycharakter
zachowaniarozpatrywanegoprzezpsychologicznebadanianadmotywacją.Analiza
dotyczymechanizmówoddziałującychnapoczątekzachowania,czyliwarunkujących
rozpoczęcietego,anieinnegozachowaniaprzezkonkretnąjednostkę;mechani-
zmów,któredecydująojegokierunku(np.czyJanzakochasięwMariiczywAnnie);
ojegotrwałości;jakitych,któreoddziałująwfaziekończeniazachowania.Analiza
obejmujezarównozachowaniabardzozłożone(np.związanezmiłością),jakiprost-
sze(zakochanie)czycałkiemproste(uśmiechbądźruchręką).Rozpoznanedlakaż-
dejfazyzachowańmechanizmymogąsięróżnićpodwzględemzłożonościczynawet
kategoriizachowania,alewszystkieonesąprzedmiotemteoriimotywacji.
Przykładówtwierdzeńnaukowychzzakresutakrozumianychbadańnadmecha-
nizmamimotywacjimogądostarczyćwynikibadańprowadzonychnadczynnikami
wpływającyminazachowanieorganizmówprzezetologów(Łukaszewski2006).Eto-
logiatonaukaospołecznychzachowaniachludziizwierząt.Wramachtejnauki,
motywacjętraktujesięjakogotowośćdorealizacjipewnegoutrwalonegowzorca
zachowań,tj.zakładasięistnieniemechanizmówsterującychpojawianiemsięukaż-
degozgatunkówpewnychzachowańocharakterzenieprzypadkowym,któretworzą
grupyzgodnezokreślonymiwzorcami.
Jednymzprzedmiotówbadańetologiisąinstynkty,takiejaknp.instynktrodzi-
cielski,rozrodczyczymigracji.Instynktrozumianyjestjakobiologicznieuwarunko-
wanetypowewzorcezachowaniaorazwystępującyuichpodłożamechanizmener-
getyczny,zwanypopędem.Topopędodpowiadazauruchomieniesięukonkretnego
osobnikazachowańzgatunkowowyznaczonegowzorcazachowań,aichpojawianie
sięirealizacjaregulowanesąodrębnymimechanizmami.Każdyinstynktobejmuje
wielerodzajówzachowańimożnawyróżnićpodporządkowanemuinstynktyniższe-
gorzędu,np.instynktrozrodczyuptakówobejmujeinstynktbudowaniagniazda,
zaloty,opiekęnadmłodymi.
Analizującludzkąmotywacjędopracy,wartozwrócićuwagęnawynikibiolo-
gicznychbadańetologównadfunkcjonowaniemmotywacyjnychmechanizmów
energetycznychprzykształtowaniusięinstynktu.Aktywnośćsterowanainstynktem
kształtujesięukonkretnychosobnikówdanegogatunkustopniowo;możnawyróż-
nićfazęnarastaniakonkretnegoinstynktu,etappobudzenianiespecyficznego,ażpo
ukierunkowanezachowaniarozładowującesiłępopędu.Saminstynkt,niezależnie
