Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1020Klasyfikacjasystemówpolitycznych
19
cesarskieod1871r.)irepublikańskiej.Wformierepublikańskiejwystępujątrzy
modele:
•prezydentposiadawszystkiekompetencjewykonawcze,jaknp.wUSA;
•systemyprezydenckiewAmeryceŁacińskiej,wktórychprezydentjestgłową
państwaiszefemrząduwytyczającymgłównekierunkijegopolityki,alewswojej
działalnościjestograniczonyprzezgabinet;
•systemkolegialnywSzwajcarii,gdziefunkcjęgłowypaństwapełniorgankolek-
tywny,7-osobowaRadaZwiązkowa,będącajednocześnierządem.
Republikajestformąpaństwa,wktórejgłowąpaństwajestosobalubgrupaosób
wybierananaokreślonyczaslub/oraznaczelepaństwastoikadencyjnyorganwy-
łonionywdrodzewyborówpowszechnych.Republikapowstaławopozycjidomo-
narchii,którejistnieniusprzeciwiałasięzdecydowanieikategorycznie.Donajbar-
dziejcharakterystycznychwyznacznikówrepublikizaliczamynastępującecechy:
•władzawpaństwiepochodziwprostzdemokratycznychwyborów;
•organywładzypublicznejwybieranesąnaokreślonyczas(kadencję);
•głowapaństwaponosipolitycznąiprawnąodpowiedzialnośćzaswojądziałal-
ność;
•legislatywa,egzekutywaiwymiarsprawiedliwościsąodsiebieniezależne,
alewzajemniesięuzupełniają;
•poszczególneaktyrządzeniawykonywanesąwimieniurepubliki.
DokońcaXVIIIw.republikabyłarzadkąformą,występującątylkowstarożyt-
ności(demokracjaateńskaiRepublikaRzymskado27w.p.n.e.)iwustrojumiast
średniowiecznychorazrenesansowych(RepublikaWenecka).Pierwsząnowoczesną
republikączasównowożytnychbyłyStanyZjednoczoneod1787r.,którychforma
ustrojubędzienaśladowanaprzezrepublikiAmerykiŁacińskiej,apóźniejRepubli-
kęFrancuską.RepublikaupowszechniłasiędopieropoIwojnieświatowej.
Monarchiajestformąpaństwa,wktórejfunkcjęgłowypaństwasprawujedoży-
wotniizazwyczajdziedzicznymonarcha(król,cesarz,sułtan,wielkiksiążę).Wpro-
cesieewolucjifederalizmupojawiłysiędwarodzajemonarchii:patrymonialne,
wktórychmonarchowiedysponowalikrólestwemtakjakmajątkiemprywatnym
iniepostrzegaliswejwładzyjakofunkcjipublicznejorazmonarchieabsolutne,
wktórychcaławładzaskupionajestwrękachjednegopodmiotu.Wobukrólbył
źródłemprawaistałponadnim.
Współcześnieistniejąmonarchiekonstytucyjne(parlamentarne),wktórychobo-
wiązujezasada,iżkrólpanujezwoliludu,ajegowładzajestograniczonaprawem.
Monarchasprawujefunkcjęceremonialno-reprezentacyjną,integracyjnąjakosym-
boljednościnarodu,aniekiedyrównieżarbitralną.Monarchamożeuzyskaćwładzę
wwynikudziedziczenia(monarchiadziedziczna)lubwyboru(monarchiaelekcyjna).
102030Podziałzewzględunastrukturęterytorialnąpaństwa
Strukturaterytorialnapaństwa,określającarelacjemiędzycentralnymiilokalny-
miorganamipaństwowymijestprzesłanką,napodstawiektórejdzielimypaństwa
naunitarneizłożoneorazautonomie.
