Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
Ikonicznośćwjęzyku
29
Jespersen(1969/1922:410)postulował,byonomatopejerozpatrywaćczę-
ściejzperspektywysynchronicznej,jakożyweelementyjęzyka,anietylko
diachronicznej,jakoprzypadkowewytworyprocesówhistorycznych.Wielu
autorówpodnosiłorolęonomatopei–iwogólesymbolikidźwiękowej–
wjęzykachegzotycznych(zob.EL,CEL,Jakobson,Waugh1989:311–316).
Ciekawe,żenawetprzykładyróżnojęzycznychonomatopeioznaczających
tensamdźwiękbyływykorzystywanedwojako:czasemprzytaczanoje,aby
pokreślić,jakdalecesięróżnią,innymrazemprzeciwnie–abyzwrócićuwa-
gę,jakbardzosądosiebiepodobne.Obecniełatwooargumentywtegoro-
dzajusporach,gdyżdostępnesącałestronyinternetowe,którychautorzy
zadalisobietrudzestawieniaekwiwalentnychonomatopeizwieluróżnych
języków
3
.
Jesteśmyzdania,żeaniskrajnienaturalistyczne,aniskrajniekonwen-
cjonalistycznestanowiskowkwestiionomatopeiniejestsłuszne.Onoma-
topejełącząwsobieelementyikoniczneikonwencjonalne,sąwięcznaka-
miczęściowomotywowanymi,itowdwojakisposób:popierwsze,przez
podobieństwodozjawiskpozajęzykowych,podrugieprzezpodobieństwo
doinnychonomatopei.Wzwiązkuztymmożnamówić,odpowiednio,oich
motywacjibezpośredniejipośredniejalbozewnątrzjęzykowejiwewnątrz-
językowej.Obiezresztączęstoidąwparze.
Naprzykładwyrazyćwirikukuryku,motywowanepodobieństwemdo
zjawiskakustycznych,sąwznacznymstopniukonwencjonalne:trzebaje
znać,abyjerozumiećiabysięnimiposługiwać.Natomiastichmodyfika-
cje,takiejakćwirrrikukurykuuu,podobnepodwzględemformalnymifunk-
cjonalnym,aprzytymimitującepewnecechydźwiękuwsposóbzrozumia-
łynawetdlaosobyniewładającejjęzykiempolskim,możnazaliczyćdozna-
kówwwiększymstopniumotywowanych.Podobieństwonowotworzonych
onomatopeidoznanychwcześniejonomatopeikonwencjonalnychniejest
oczywiścieprzypadkowe,leczwynikazeświadomychdziałańnadawcy
opartychnaoczekiwaniu,żeichproduktybędązrozumiałedlaodbiorcy.
Niejesttowcaleoczekiwaniewygórowane,skoronawetwutworachdla
3Naprzykładnastroniehttp://www.eleceng.adelaide.edu.au/Personal/dabbott/animal.html
podanow17językach(niestetyzpominięciempolskiego)nazwy58dźwiękówwytwarza-
nychprzezzwierzęta–zarównopospolitych(np.szczekaniepsa),jakidośćegzotycznych
(np.kłapnięciekrokodylejszczęki).Nastroniehttp://www.animalport.com/Animal-
-Sounds.htmlmożnazaśznaleźćgłosy36zwierzątw37językach,wśródktórychjestpolski.
PonieważsiećWWWjestzasobemodużejzmienności,czytelnicyciekawiwielojęzycznych
onomatopeinazywającychgłosyzwierzątiinnedźwiękinajlepiejzrobią,jeślisamiskorzy-
stajązwyszukiwarkiinternetowej(możnanp.szukaćstronzawierającychfrazęanimal
soundsijednocześniesłowolanguages).
