Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
30
Rozdział1.Onomatopejewśródpojęćpokrewnych
dziecinoweonomatopejetworzonesąnawielkąskalę,bezgroźbyniezro-
zumienia.
Ikonicznośćwjęzykunieograniczasięjednakdonaśladowaniadźwię-
kówaninawetruchówtowarzyszącychdźwiękom.Opróczwyrazówdźwięko-
iruchonaśladowczychistniejąteżkształtonaśladowcze,np.T-shirt.Znane
sąutwory,któreswoimkształtem,zwłaszczadługościąiukłademwersów
orazwielkościąliter,naśladująokreślonykształt–choćby„kaligramy”
Apollinaire’a.Nawetwkształtachliterupatrywanopodobieństwadookreś-
lonychrzeczy,coautorzydawnychelementarzywykorzystywalidonauki
abecadła,mianowiciewtzw.wierszachabecadłowych.Zjawisktych,doty-
czącychikonicznościwjęzykupisanym,nieomawiamytutajdokładniej,po-
nieważzostanąopisanewszerszymkontekściewrozdziale6.
Ikonicznemogąbyćdźwiękiilitery,słowaikompozycjezestawioneze
słów,aletakżecechyprozodycznewypowiedziorazmimikaigesty(Pavlov-
skaja2001:22,24).Naprzykładtempowypowiedzimożebyćodzwiercie-
dleniemtemparelacjonowanychzdarzeń,barwagłosuigrymastwarzyby-
wająsygnałememocjonalnegostosunkunadawcy,ruchrękiinformuje
okierunkuruchuprzedmiotuitd.Wartozauważyć,żecechyprozodyczne,
mimikaigestymającharakteranalogowy,tzn.podlegajązmianomciągłym
wustalonychgranicach,anieskokowym.BolingeriSears(1981:7)uwy-
puklająpodbieństwoonomatopeidogestówwtakisposób,żetraktują
tepierwszejakorodzajtychdrugichinazywająonomatopejęsłyszalnym
gestem(audiblegesture).
Współdziałaniegestuionomatopeibywazrytualizowane,np.wpewnych
zabawachdziecięcych.Wjednejznichzbliżamygrzbietamidłonie,zaplata-
myichpalce(najpierwmałypalecobudłoni,potemserdeczny,środkowy
iwskazujący),następniezginamydłoniewnadgarstkachtakdługo,ażkciuk
(„kominiarz”)jednejznichznajdziesięmiędzykciukiemawskazującympal-
cemdrugiejdłoni(„wkominie”).Czynnościomtymtowarzyszyformuła:
Idziekominiarzpodrabinie,
podrabinie,
fiku-miku,jużjestwkominie.
Drabinędzieckomusisobiewyobrazić,jejszczebletoprzeplatanepalce.
Kominiarzidziewolno,gdyżruchypalcówsądośćskomplikowane,zapew-
neteżmusiuważać,abyniespaść(tujestobecnyelementdydaktyczny
wierszyka),awolnezpoczątkutempowypowiedziipowtórzeniewyraże-
niaprzyimkowegowyraźniewskazująnapowolnyprzebiegzdarzeń.Nagle
jednak(„fiku-miku”)akcjaulegaprzyspieszeniu,ruchydłonistająsięszyb-
szeikońcowyefekt,podłuższejchwilioczekiwania,jesttymsilniejszy.
