Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
specyfikasystemuklientalnegonalitwiewpierwszejpołowiexviiwieku
45
dupomniejszychdóbr,asystencji)56.Będęrównieżsięgałpoźródłowepojęcie
npowinny”
,oznaczająceosobępopieraną,bliskąpatronowi.
Znaczniewięcejuwagiwliteraturzeprzedmiotupoświęconotermino-
winmagnat”
,odnoszącemusiędoprzedstawicielinajwyższejwarstwysta-
nuszlacheckiego.Jakożeniebyłatoformalniewyodrębnionagrupa,tak-
żepróbyzdefiniowaniakryteriówprzynależnościdoniejsązróżnicowane,
najważniejszeznichto:zamożność57,trwałośćtradycjirodowej58,kontakty
zdworemkrólewskim,znamienitekoligacjerodzinne59,dziedzicznośćpo-
zycjiiwynikającezniejpełnieniewysokichurzędówwconajmniejdrugim
pokoleniu60,odpowiadającystatusowistylżyciaczywreszciedobrewykształ-
56
Wprowadzonychnapotrzebydworówmagnackichksięgachprzychodówirozchodów
rozróżnianowydatkinawymienioneznazwiskasługi(wznaczeniusługirękodajne;po-
śródktórychznajdowałysiętakżeosobypełniąceurzędyziemskie)odkosztów,jakiege-
nerowałysłużba/czeladź,komornicyczypacholęta.
57
Wliteraturzeprzedmiotutematemożywionejdyskusjibyłapróbaodpowiedzinapyta-
nie,jakimmajątkiempowiniendysponowaćmagnat.Częśćbadaczyzadolnypułapprzyj-
mowała10wsi(videW
.Urban,Składspołecznyiideologiasejmikukrakowskiegowlatach
1572-1606,PH1953,t.XLIV
,z.3,s.314),WłodzimierzDworzaczekwodniesieniudo
Wielkopolskiwskazywałzkoleina20wsiwXVIw.i50-60wpierwszejpołowiekolejne-
gostulecia(videW
.Dworzaczek,Strukturaspołecznaszlachty,[w:]DziejeWielkopolski,
t.I,red.J.Topolski,Poznań1969,s.490).Bardziejotwartestanowiskozajęlim.in.Wła-
dysławCzaplińskiorazJózefDługosz,którzyzadolnągranicęfortunymagnackiejuznali
majątekpowyżej20wsi,zzastrzeżeniem,żeniezależyimnaprzyjmowaniusztywnych
podziałów,bowiemszlachcic,abymógłzostaćuznanyprzezwspółczesnychzamagnata,
powinienbyłdysponowaćmajątkiem,któryumożliwiaodgrywanieważnejroliwpań-
stwie(videW
.Czapliński,J.Długosz,ŻyciecodziennemagnateriipolskiejwXVIIwieku,
Warszawa1976,s.10).NatomiastautoremnajbardziejwyczerpującejdefinicjijestAdam
Kersten,którywodniesieniudomajątkumagnatazwracałrównieżuwagęnaprzekaza-
neprzezkrólawdożywotniewładaniestarostwa,zaśpolitycznefunkcjetraktowałbar-
dziejogólnie,począwszyodpełnieniaurzędówsenatorskich,przezzajmowanieważnej
roliwstronnictwiekrólewskim,askończywszynaprzewodnictwieopozycji(videA.Ker-
sten,Warstwamagnacka-kryteriumprzynależności,[w:]XIPowszechnyZjazdHistory-
kówPolskichwToruniu,Toruń1974,s.11-12).
58
A.Mączak,Rządzącyirządzeni…,s.169.
59
Otym,jakdużeznaczeniemiałykoligacje,zwłaszczawprzypadkumężczyzn,świadczy
przykładwojewodytrockiegoAleksandraChodkiewicza,któryożeniłsięzcórkąnobili-
towanegomieszczaninaKonstantegoKorniakta-Katarzyną,czymwprawiłwfurięswojego
młodszegobrataJanaKarola,bardzoczułegonapunkciereputacjirodu.VideJ.K.Chodkie-
wiczdoZ.Chodkiewiczowej,Ryga24III1609,[w:]KorrespondencyeJanaKarolaChodkie-
wicza,oprac.W
.Chomętowski,Warszawa1875,s.61.
60
E.Opaliński,ElitawładzywwojewództwachpoznańskimikaliskimzaZygmuntaIII,Po-
znań1981,s.163-165.Trzebajednaknadmienić,żewielusenatorówidygnitarzynie
spełniałokryteriów,którepozwoliłybyzaliczyćichdomagnaterii(videK.Chłapowski,
