Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Pograniczejakokategoriabadawcza-różnorodnośćstanowiskteoretycznychiempirycznych
wych,religijnychczyregionalnych.Typpaństwademokratycznegoumożli-
wiałupodmiotowienieposzczególnychspołecznościczygrupspołecznych.
Wtakichokolicznościachkategoriabadawczapograniczastałasięinspira-
cjądopowołania,anastępnieredagowaniaspecjalistycznychperiodyków.
Jednymzpierwszych,którycałościowodokumentowałiwytyczałdrogę
nadstanembadańspołecznychopograniczu,byłozałożoneprzezA.Sa-
dowskiegowBiałymstokuczasopismonaukoweΠPogranicze.StudiaSpo-
łeczne”.Wpierwszymtomieredaktornaczelnyprzedstawiłprofilczaso-
pismaizaprezentowałkompleksoweujęcieterminuΠpogranicze”.Według
tegobadaczatoΠobszarpołożonynaobrzeżachpaństworazzróżnicowany
etnicznieikulturowo”7.Wyróżniłtrzyaspektypogranicza:
1.Przestrzenny–wtymujęciujesttoobszarbądźterytorium,który
znajdujesięprzygranicylubdalekoodcentrum.Naterytoriumza-
chodziokreślonyzazwyczajspecyficznytypwspółżyciadwóchlub
więcejgrupetniczno-kulturowych.
2.Społeczno-kulturowy-pograniczewtymaspekciejestumiejsco-
wionewtejprzestrzenijakostycznośćspołeczno-kulturowamiędzy
dwomalubwięcejnarodamilubgrupamietnicznymi.Jestmiejscem
Πkontaktuspołeczno-kulturowegozaczynasiętam,gdziepojawiają
sięnosiciele(przedstawiciele)kulturysąsiedniej,akończysiętam,
gdziewystępująostatninosiciele(przedstawiciele)naszejkultury”.
3.Osobowościowo-kulturowy-wtymujęciupograniczejestmiejscem
kształtowaniasięnowegoczłowiekaijegokultury,awwtymaspek-
cieistotnąrolęstanowitożsamośćspołecznazwiązanazprzeni-
kaniemróżnychkultur.Wwynikuinterakcjizachodzącychmiędzy
mieszkańcamidanegoregionunastępujewzajemneoddziaływanie,
wzajemnawymianaelementówkulturysymbolicznej,wwynikuktó-
rejkształtujesięnowatożsamość-tożsamośćpogranicza.Przykła-
demtakichspołecznościsąŚlązacy,Mazurzy,PoleszucyczyPodla-
siacy,wszyscyci,uktórychistniejewyraźnaświadomośćspołecznej
odrębności8.
ZbieżnąperspektywępoznawcząpograniczaprzedstawiłG.Babiński,
którywyodrębniłtrzytypypogranicza.PierwszytypΠtopograniczemię-
dzypodobnymi,tj.podobnieukształtowanymicałościami,takiejakpo-
graniczemiędzynarodowo-państwowymikulturamiznajdującymisięna
podobnympoziomierozwoju-niezależnieodtego,jaknieprecyzyjnieto
brzmi.Jakoprzykładtakiegopograniczamożnatupodaćpograniczenie-
miecko-francuskie.Poobustronachtegopograniczaistniałyorganizmy
państwowe(choćhistoryczniesiętozmieniało)iwyraźnieukształtowane
odrębnekultury,apozatymwpływobucentrów,choćhistoryczniezmien-
ny,mniejwięcejsięrównoważył.Dotegotypuzaliczamtakżepogranicze
polsko-niemieckie,choćwtymwypadkuowasymetrycznośćoddziaływań
7
A.Sadowski,Pogranicze.Zarysproblematyki,ΠPogranicze.StudiaSpołeczne”
,tomI,Białystok1992,s.6.
8
Zob.tamże,s.5-8.
11
