Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
najszczęśliwszejinajszczodrzejobdarowanejprzezlososobowościpośródartystów
wszystkichczasów.Jestrzecząjednakoczywistą,żetakiewspółistnienie,choćby
inaturalne,niejestniczymkoniecznym,miejsceRafaelaiRubensamoglibyzająć
innitwórcy.TakiwspółczesnyBurckhardtowiJohnRuskin,któryodczuwałidentyczny
jakBurckhardtwstrętdonowoczesnejindustrializacjiimiasta-molocha,renesansu
nielubiłigłosiłapologięsztukigotyckiej.Chcączatemopisaćpostawęipoglądy
obywatelaBazylei,niesposóbniedostrzecinieuwypuklićstanowczoróżnicypomię-
dzytradycjonalizmem,przekładającymsięnierzadkonazideologizowanydyskurs
polityczno-etyczny,aprzywiązaniemdoklasycznegomodeluformyartystycznejikla-
sycznegosposobuodczytywaniarelacjipomiędzykulturą,politykąireligią1.Sineira
etstudiowolnochybapowiedzieć,żewprzypadkuautoraKulturyOdrodzeniawe
Włoszechtradycjonalizmnigdyniebierzegórynadklasycyzmem,JacobBurckhardt
jakohistorykpozostajeinterpretatoremsztukiimyślicielemhistorycznym,aniedyk-
tatoremsmakuikrzewicielemantynowoczesnejnostalgii2.Jakkolwiekcelemjestdlań
zawszerozumienieczłowieka,„jakimbył,jestibędzie”3,rozumienie,które,opierając
sięnaniezachwianymdoczasówRewolucjiFrancuskiejirządówFryderykaIIWiel-
kiegowPrusach4poczuciuciągłościdziejowejikulturowejdoniosłościtwórczości
1.Zbardzobogatejliteratury,dotyczącejtegozagadnienia,wymienićnależyprzedewszystkimbodajnajlepsząana-
lizęzapatrywańBurckhardtanapolitykęizwiązekpomiędzyuprawianiemhistoriiapolitykąpióraWolfgangaHard-
twiga:W.Hardtwig,GeschichtsschreibungzwischenAlteuropaundmodernerWelt.JacobBurckhardtinseinerZeit,
Göttingen1974.
2.Prawdąjestjednak,żeBurckhardtczasemocierałsięonietolerancję,oczymmożeświadczyćchoćbyznanyspór
zBöcklinem.OroliBurckhardtajakopedagogasmakuartystycznegoipoglądównasztukęprzeszłości,któregoprze-
cieżCarlJustiokreśliłmianem„opiekuna,któryukształtowałnaszsmak”,zob.WilhelmSchlink,JacobBurckhardts
Künstlerrat,„Städel-Jahrbuch”,11:1987,NeueFolge,s.47-55.
3.Toteżczasamimówisię,isłusznie,żestanowiskohistoryczneBurckhardtamiałowymiarantropologicznyista-
wiałogowopozycjidoniektórychdogmatówhistoryzmu-zob.otymnp.W.Hardtwig,GeschichtskulturundWis-
senschaft,München1990.
4.ZagadnienieRewolucjiFrancuskiejnależydonajważniejszychpunktówwocenieikrytyceświatanowoczesnego
przezBurckhardta.Nicniezastąpilekturykluczowychtekstów,zgromadzonychjużpośmierciBurckhardta:Weltge-
schichtlicheBetrachtungen,dostępnewnajróżniejszychedycjach,oraz:J.Burckhardt,HistorischeFragmente,oprac.
E.Dürr,przedm.W.Kaegi,Stuttgart1957;JacobBurckhardtsVorlesungüberdieGeschichtedesRevolutionszeital-
tersindenNachschriftenseinerZuhörer,oprac.E.Ziegler,Basel-Stuttgart1974.Zważniejszychinterpretacjiwymienić
należy:W.Hardtwig,GeschichtsschreibungzwischenAlteuropaundmodernerWelt.JacobBurckhardtinseinerZeit,
Göttingen1974;T.Schieder,DiehistorischenKrisenimGeschichtsdenkenJacobBurckhardts,w:Schicksalwege
deutscherVergangenheit.BeiträgezurgeschichtlichenDeutungderletztenhundertfünfzigJahre.FestschriftfürSieg-
friedA.Kaehler,red.W.Hubatsch,Düsseldorf1950,s.421-454;E.Schulin,BurckhardtsPotenzen-undSturmleh-
re.ZurseinerVorlesungüberdasStudiumderGeschichte(denWeltgeschichtlichenBetrachtungen),Heidelberg1983,
SitzungsberichtederHeidelbergerAkademiederWissenschaften,Philosophisch-historischeKlasse1983,2;E.Schu-
lin,KulturgeschicheunddieLehrevondenPotenzen.BemerkungenzuzweiKonzeptenBurckhardtsundihrerWeiter-
entwicklungim20.Jahrhundert,w:UmgangmitJacobBurckhardt.ZwölfStudien,red.HansR.Guggisberg,Basel-Mün-
chen1994,s.87-100,BeiträgezuJacobBurckhardt,T.1;O.Seel,JacobBurckhardtunddieeuropäischeKrise,
Stuttgart1948.OpoglądachBurckhardtanaosobęiczasyFryderykaIIWielkiegozob.:W.Kaegi,DieVorträgeJacob
Burckhardtsüber‘dieZeitFriedrichdesGroßen’,„HistorischesJahrbuch”,75:1954,T.1,s.520-531.
